مقدمه
هرتز پرانگ راسل اولین ستاره شناسی بودند که رابطه‌ای را میان دما و درخشندگی ستارگان یا رابطه‌ای را بین رنگ و
قدر ستارگان مورد بررسی قرار دادند و دیاگرام حاصل به نام دیاگرام هرتز پرانگ _ راسل یا بطور مخفف به دیاگرام (.H. R) معروف است. قسمت اعظم ستارگان بر روی رشته‌ای قرار می‌گیرند به نام رشته اصلی. رشته اصلی از ناحیه بسیار داغ و درخشندگی بسیار زیاد شروع شده و تا ناحیه نسبتا سرد و با درخشندگی بسیار پایین ادامه دارد. لازم به ذکر است که
خورشید هم جزء ستارگان رشته اصلی است.
غولها و ابرغولها در ناحیه‌ای از این دیاگرام قرار دارند که سرد ولی دارای درخشندگی بالاست. بنابراین این ستارگان باید ستارگان بسیار بزرگی باشند. در زیر رشته اصلی ستارگانی وجود دارد به نام
کوتوله‌های سفید. هر چند که دمای این ستارگان بسیار بالاست، ولی درخشندگی آنها کم است، بنابراین ستارگان در مقایسه با ستارگان رشته اصلی باید ستارگان کوچکی باشند.
|
|
ستاره فعال
هرگاه خواص ستارگان روی نمودار هرتز پرونگ
راسل ترسیم شود، حدود 90 درصد ستارگان
روی نواری از نمودار به نام رشته اصلی قرار می‌گیرند.
|
تحول ستاره بر روی رشته اصلی
وقتی ستاره‌ای به رشته اصلی رسید، انرژی آن تقریبا بطور کامل توسط واکنشهای هیدروژن سوزی از تبدیل هیدروژن به هلیوم تأمین می‌شود. ستاره بیشتر عمر خود را بر روی رشته اصلی می‌گذراند؛ بطوری که عمر ستارگان کم جرمتر به مراتب از عمر ستارگان پرجرمتر بلندتر است و این بدبن دلیل است که ستارگان کم جرمتر ذخیره انرژی خود را با آهنگ کمتری خرج می‌کند. از آنجایی که در واکنشهای هیدروژن سوز فقط 0.7 % هیدروژن سوخته شده به انرژی تبدیل می‌شود. بنابراین جرم ستاره بر روی رشته اصلی بطور محسوس تغییر نمی‌کند.
ولی از آنجایی که اتمهای هیدروژن به هلیوم تبدیل می‌شوند. بنابراین ترکیب شیمیایی ستاره تغییر خواهد کرد و محاسبات نشان می‌دهد که با تبدیل هیدروژن به هلیوم آهنگ وقوع واکنشهای هسته‌ای سرعت می‌گیرند و بنابراین درخشندگی ستاره کمی افزایش می‌یابد. در نتیجه ستاره بر روی رشته اصلی مقداری به طرف بالا حرکت خواهد کرد و بدین ترتیب می‌توانیم پهن بودن رشته اصلی را توجیه کنیم.
با توقف این واکنشها ، هسته هلیومی منقبض می‌شود و پوسته ، گاز هیدروژن پیرامونش را تا شروع گداخت در این پوسته گرم می‌کند. تشعشع حاصل از این واکنش ، به لایه‌های بیرونی ستاره فشار اعمال می‌کند و باعث انبساط و سردی آنها می‌شود. سپس ستاره بنا به جرم اولیه‌اش به
غول سرخ یا ابر غول تکامل می‌یابد.
مباحث مرتبط با عنوان
