اسلام که کاملترین دین الهى است ، موضع کاملا دوستانهاى با علم و دانش دارد. اسلام از انسان مىخواهد که براى کسب علم و معرفت تلاش کند و هرگونه سختى و دشوارى را در این راه بر جان و دل بپذیرد.
- اسلام براى آموختن علم هیچگونه محدودیت زمانى و مکانى قایل نیست و انسان مسلمان باید از گهواره تا گور در طلب علم و کسب دانش باشد . اسلام حکمت و دانش را گمشده مؤمن، کسب دانش را فریضه، مجلس علمى را بهتر از عبادت، و مداد دانشمندان را برتر از خون شهدا مىداند.
اسلام مىگوید: هر چه دانش انسان بیشتر باشد معرفت او نسبت به خداوند و در نتیجه خداپروایى و تدین او افزونتر خواهد شد.
- این سفارشها و دستورات دینى، چه به صورت مستقیم و به عنوان احکام و دستورات دینى و چه به صورت غیر مستقیم و از طریق نفوذ در سایر عناصر فرهنگى، محرکهاى قوى و نیرومندى در انسان مسلمان براى انجام پژوهشهاى علمى به وجود مىآورند و اگر موانعى در کار نباشد در سایه این محرکهاى دینى، علم در زمینههاى مختلف به سرعت رشد نموده و شکوفا خواهد شد، همانگونه که در قرون نخست تاریخ اسلام ، مسلمین در رشتههاى مختلف علوم به پیشرفتهاى سریع و چشمگیرى نایل آمدند.
- لذادر اندیشه اسلامی نیز بیان شده که بین علم ودین سازگاری و توافق کامل وجود دارد . در اسلام روی علم نافع تکیه و تأکیدشده است و علم، هم در این اندیشه تنها علم دین و یا علم عقاید و علم کلام نیست و یا مقصود از علم در اندیشه اسلامی ، تنها این نیست که نفع به آخرت داشته باشد.
منظور از علم نافع ، علمی است که به نوعی به حال انسان سودمند واقع شود چه سود و نفع مادی باشد و چه سود و نفع معنوی و اخروی.
بنابر این اسلام هیچگونه تضاد و تعارضی باعلم ندارد و قدر مشترکهای فراوانی میان حقیقت علم و حقیقت دین وجود دارد.
- البته باید گفت مبنای علم جدید ، عقل و خرد انسان است ، همان عقل و خردی که مبنای اصلی و داوری ها و مبنای اصلی در دیانت و شریعت است ، « العقل ماعبد به الرحمان و اکتسب به الجنان » عقل وسیله عبودیت خدای رحمان و وسیله کسب بهشت و جنان است، همان عقلی که اولین مخلوق الهی و مفتخرترین نام در اندیشه شیعی است چگونه می شود که اندیشه اسلامی چنین در اوج به عقل نگاه کند ولی محصولات آن را نادیده بیانگارد اندیشه اسلامی، با بت شدن علم سیانتیسم و با بت شدن عقل مخالف است، نه با بهره وری از علم و عقل.
- اسلام مخالف جهل است و فضل و شرف علم و عالمان در کلمات دینی تصدیق شده است، کسانی که بیان می کنند که دین با علم جدید سر ناسازگاری دارد ، قطعا دین را نشناخته اند و موضوع دین و ، درباره دنیا ، طبیعت و نیازهای انسان را نشناخته اند و از سر عدم معرفت ، چنین نسبتی را به دین داده اند.
استاد مطهری می نویسد:
- علم وایمان نه تنها با یکدیگر تضادی ندارند بلکه مکمل و متمم یکدیگرند... بدیهی است که نه علم می تواند جانشین ایمان گردد...و نه ایمان می تواند جانشین علم گردد ، طبیعت را بر ما بشناساند و قوانین آن را بر ما مکشوف سازد و خود ما را به ما بشناساند. تجربه های تاریخی نشان داده است که علم از ایمان خسارت های غیر قابل جبران به بار آورده است. ایمان را در پرتو علم باید شناخت . ایمان در روشنایی علم از خرافات دور می ماند. با دور افتادن علم از ایمان ، ایمان به جمود، تعصب کور و با شدت دور خود چرخیدن و راه را به جایی نبردن تبدیل می شود.
- قرآن صریحا مسائلی را به عنوان موضوع مطالعه و تفکر پیشنهاد می کند. این موضوعات همانهاست که نتیجه مطالعه آنها ، همین علوم طبیعی ، ریاضی ، زیستی ، تاریخی و غیره است که امروز در دنیا می بینیم.
خدمات علوم به
توحید از این راه بود که علوم تا حدود زیادی در دل طبیعت راه یافت و تا هر کجا رفت ، بیش از پیش به نظم دقیق و ساختمان اشیاء و رابطه تشکیلات داخلی اشیاء با یک سلسله اهداف پیش بینی شده پی برد و به عبارت دیگر ، علوم هر اندازه که بیشتر به راز درونی اشیاء پی برد ، بیشتر به مسخر بودن طبیعت و به خود واگذار نبودن آن ، ایمان و اذعان پیدا کرد.
هدف قرآن هم از دعوت به مطالعه حسی و تجربی طبیعت از نظر
خداشناسی این است که به مخلوق و مسخر بودن طبیعت و اینکه قوه ای مافوق طبیعی ، طبیعت و قوای طبیعت را اداره و تدبیر می کند ، پی ببریم و ایمان پیدا کنیم.
منابع
1- ماهنامه اندیشه حوزه، سال هفتم ، شماره ششم ، ص97
2- مطهری ، سید مرتضی ، بیست گفتار
3- همو، انسان و ایمان
4- همو ، اصول فلسفه و روش رئالیسم
برای مطالعه تکمیلی بخوانید:
