جهت یابی با استفاده از قطب شمال مغناطیس یا قطب شمال جغرافی؟
برای جهت یابی معمولا از قطب نما استفاده می شود. قطب نما، دارای عقربه ای است که اگر در جای مناسبی به کار گرفته شود، عقربه پس از مقداری چرخش و لرزش می ایستد و از راستای عقربه، راستای قطب های زمین مشخص می شود. معمولا عقربه های قطب نماها را با دو رنگ مشخص می کنند. نصف عقربه قرمز و نصف دیگر آن آبی است. معمولا سمت قرمز، جهت قطب شمال و سمت آبی جهت قطب جنوب را نشان می دهد. وقتی جهت قطب ها مشخص شد، خطی در راستای آن بر روی زمین ترسیم کرده، حال سمت قرمز عقربه جهت شمال و سمت آبی عقربه جهت جنوب را نشان می دهد. سپس خطی عمود بر آن رسم می شود که جهت شرق و غرب را نشان می دهد. آنچه که اساس کار قطب نما را تشکیل می دهد، پدیده میدان مغناطیس است که کره زمین را احاطه کرده است. در واقع عقربه قطب نما تحت تاثیر نیروی مغناطیسی زمین در جهت مشخصی قرار می گیرد که آن را در راستای قطب شمال و قطب جنوب کره زمین می نامند. آنچه که اتفاق می افتد این است که عقربه در راستای قطب های مغناطیسی زمین قرار گرفته است و در بسیاری از مواقع در راستای قطب های حقیقی و واقعی زمین که قطبهای جغرافیایی زمین نامیده می شود، قرار ندارد.(قطب های مغناطیسی زمین با قطبهای جغرافیایی زمین یکی نیست و حدود 20 درجه یا 1700 کیلومتر از هم فاصله دارند. قطب شمال مغناطیسی زمین فعلا در نزدیکی خلیج هودسن در کشور کانادا و قطب جنوب مغناطیس در سرزمین ویکتوریا در قاره قطب جنوب واقع است)منبع1.
البته میدان مغناطیس زمین نیز تغییر می کند که فعلا به آن پرداخته نمی شود. (زاویه بین جهت شمال مغناطیسی و قطب شمال جغرافیایی، زاویه میل مغناطیسی و یا انحراف مغناطیس می گویند. البته به دلیل نزدیک بودن قطب شمال مغناطیس و قطب شمال جغرافیایی، استفاده از قطب نما برای جهت یابی بلامانع است)همان منبع.
زاویه میل مغناطیس برای هر نقطه در روی زمین مشخص شده است و به کمک آن می توان امتداد شمال و جنوب جغرافیایی را با استفاده از قطب نما مشخص کرد. برای مشخص کردن قطب شمال جغرافیایی روش های مختلفی وجود دارد. یکی از این روش ها استفاده از ستاره قطبی است که کاربرد وسیعی دارد. در این روش با استفاده از صورت فلکی خرس بزرگ یا دب اکبر، ستاره قطبی یا جدی را پیدا می کنند. ستاره قطبی یا جدی، پر نورترین ستاره صورت فلکی خرس کوچک یا دب اصغر می باشد. البته ستاره قطبی نیز دقیقا در راستای محور قطب های زمین قرار ندارد و حدود یک درجه با محور قطب شمال زمین که در کره سماوی قطب شمال عالم نامیده می شود فاصله دارد. این مقدار انحراف در بسیاری از جهت یابی های دقیق نیز نادیده گرفته می شود ولی برای استقرار تلسکوپها و به ویژه تلسکوپ هایی که دارای موتور خنثی کننده حرکت چرخشی زمین می باشند نیز بایستی دقیقا رعایت شود و محور تلسکوپ بایستی دقیقا منطبق بر محور عالم باشد.
منبع1: اصول و جغرافیایی ریاضی(زمین در فضا) نوشته دکتر تقی عدالتی- حسن فرخی، انتشارات آستان قدس رضوی
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
ارسال ها: 1615
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!