برای ناظری که در استوا زندگی می کند ( یعنی در عرض جغرافیایی صفر درجه)، ستارۀ جدی ( قطب شمال آسمان) در افق شمالی ( یعنی در ارتفاع صفر درجه) است. (توجه کنید که ناظر ممکن است به دلایل جوی یا عوارض طبیعی زمین نتواند آن را رؤیت کند). از دید ناظری که فرضاً درعرض جغرافیایی 35 درجه شمالی زندگی می کند، مطابق ( شکل شماره 1) ارتفاع ستارۀ جدی 35 درجه است. با یک استدلال هندسی ساده، در هر عرض جغرافیایی:
عرض جغرافیایی ناظر= ارتفاع قطب شمال آسمان
می توانید این رابطه را برای عرضهای جغرافیایی جنوبی نیز تحقیق کنید. بنابر این با اندازه گیری ارتفاع ستارۀ جدی درهر نقطه نیمکرۀ شمالی زمین می توان تقریبا عرض جغرافیایی آن را به دست آورد.
شکل شماره 1
(شکل شماره 2) کرۀ آسمان برای ناظری که در استوا زندگی می کند نشان می دهد. برای چنین ناظری، قطب شمال آسمان منطبق بر افق ناظر است و دایرۀ استوای سماوی از سمت الرأس می گذرد. مدارهای حرکت روزانه ستارگان همه بر صفحه افق عمودند.
شکل شماره 2
وضعیت آسمان برای ساکنین استوای زمین
به همین ترتیب عرض جغرافیایی ناظری که در قطب شمال زندگی می کند 90درجه است. برای این ناظر( شکل شماره 3) قطب شمال آسمان در سمت الرأس است. استوای سماوی منطبق بر دایرۀ افق. مدارات حرکت روزانه ستاره ها همه به موازات افق هستند.
شکل شماره 3
وضعیت آسمان برای ساکنین قطب شمال
برای ناظری که درعرضهای جغرافیایی میانه زندگی می کند، وضعیت آسمان بین این دو حالت است. هر ستاره ای که فاصله اش از قطب شمال درست به اندازه عرض جغرافیایی مکان ناظر باشد، در پایین ترین وضعیت، بر افق شمالی خواهد بود. اگر فاصله ستاره ای از قطب، کمتر از عرض جغرافیایی مکان ناظر باشد، آن ستاره هرگز به زیر افق نخواهد رفت و ستاره ای ادور قطبی است ( ستاره همیشه طلوع )(شکل شماره 4).
شکل شماره 4
ستاره های دور قطبی و ستاره هایی که طلوع و غروب دارند
ستاره دبه (α - دب اکبر) در صورت فلکی دب اکبر، به فاصله 28 درجه از قطب شمال آسمان قرار دارد. این ستاره برای ناظری که در عرض جغرافیایی 35 درجه زندگی می کند، ستاره ای دور قطبی است. ولی ستاره عیوق، پر نور ترین ستارۀ صورت فلکی ممسک اعنان، که 44 درجه از قطب شمال فاصله دارد برای این ناظر ستارۀ دور قطبی نیست.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
ارسال ها: 1615
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!