نيم نگاهي به آسمان در شبهاي سرد زمستاني خالي از ابر، كافي است تا انسان به منظره ستارگان چشمك زن توجه پيدا كند. علت چشمك زدن ستارهها چيست؟ چرا ستارههاي رقصان و برق زن در زمستان حتي تماشاييتر از تابستان ميشوند؟
ستاره ها بدان سبب چشمك ميزنند كه جو، مخلوط آشفتهاي از لايههاي هوا با دماهاي مختلف است. اين اختلاف، تغييرات مختصري در ضريب شكست مخصوص هوا ايجاد ميكند و مسير پرتوهاي نور ستاره را ضمن عبور از درون جو، اندكي منحرف ميسازند وپرتوها را به طور نا منظمي دسته دسته ميكنند. هنگامي كه اين دسته ها جمعتر شوند، ستاره موقتاً درخشانتر به نظر ميآيد و زماني كه پرتوها از هم فاصله ميگيرند، ستاره كم نورتر ظاهر ميشود. چشمك زدن در تلسكوپ خيلي كمتر قابل مشاهده است، زيرا قطر دهانه عدسي تلسكوپ خيلي بزرگتر ازچشم است و موجب ميشود كه اين اثر به حداقل برسد. در زمستان تفاوت دما بين تودههاي هوا خيلي بيشتر از تابستان است، ازاين رو، پديده چشمك زن متفاوت است.همچنين پارهاي از ستارههاي درخشان كه در اوايل غروب زمستان ظاهرميشوند، فرصت خوبي ارائه ميدهند تا پديده چشمك زدن رابه بهترين حالت مشاهده كنيم. هنگامي كه شعراي يماني، پرنورترين ستاره در جنوب شرقي ظاهر ميشود، ميتوان حتي رنگهاي براقي را ديد كه به بيان شاعرانه ستاره را `مثل يك قطعه الماس در آسمان ` مينمايانند. رنگهاي چشمك زن آن، برخي اوقات چنان درخشان بوده است كه شعراي يماني را به عنوان يك شيئي ناشناخته در حال پرواز( بشقاب پرنده) كه علامت ميدهد، گزارش كردهاند. چون ستارههاي كمنورتر مجاور، چنين درخشهاي رنگين ازخود نشان نميدهند، اين گزارش ميتواند يك نتيجهگيري منطقي تعبيرشود. بويژه اگر شخص به اميد آن باشد كه يكي از شبها يك شيئي نا شناخته در حال پرواز را ببيند. چشمك زدن ستاره، تنها بخشي از مسالهاي است كه اختر شناس آن را ديدن مينامند. چشمك زدن بر درخشش ستاره اثر ميگذارد. بخش ديگر ديدن، حركت ظاهري ستاره است كه تنها با تلسكوپ قابل تشخيص است. حبابهاي آشفته هوا، تصوير ستاره را روي فيلم عكاسي جابجا ميكند و تصوير واضح را تار مينماياند. در تلسكوپهاي خيلي بزرگ اين حركت به سبب تاثير ميانگين گيري دهانه عدسي مشاهده نميشود، از اين رو، نوردهي كوتاه مدت با تلسكوپ بسيار بزرگ خيلي شبيه نوردهي طولاني با تلسكوپ كوچكتر به نظر ميرسد. اگر با نوردهي بسياركوتاه مدت از ستارهاي درخشان عكس بگيريم، تصوير از گره هاي بسيار ريز درخشاني تشكيل ميشود، گره هايي كه در يك نور دهي دراز مدت ميانگين آنها در فيلم ميآيد وتصويري تار از ستاره به دست ميدهد. اين گره هاي روشن كه به خال موسومند، اساساً تصويرهايي كوچك از ستاره هستند كه وقتي تلسكوپ درحد اعلاي توان تفكيك خود باشد، ديده ميشوند. با پردازش مناسب اين تصويرهاي خالگونه از طريق كامپيوتر اختر شناسان ظاهر جزئيات سطح چندين ستاره، از جمله ستاره ابرغول ابط الجوزا را باز سازي كردهاند. حوزه كاملاً جديدي از علم نجوم، به نام تداخل سنجي خال ها سر برآورده و مساله قديمي آشفتگي جوي را كه مشاهده ميكنيم، به حوزه تحقيقاتي جديد و جالب مبدل ساخته است. براي به حداقل رساندن اثرات ديد و چشمك زدن، اخترشناسان تلسكوپهاي خود را در كوهستانهاي مرتفع قرار ميدهند، زيرا قسمت اعظم تلاطم جوي در زير محل رصدخانه است و هوا در آن محل بسيار صاف است. از سال1955 تا 1958 م، آدن وقت و نيروي زيادي را صرف اندازه گيري كيفيت ديد نجومي در چند محل كرد، نتيجه كار وي اين بود كه كيت پيك را به عنوان بهترين محل در جنوب غربي براي احداث رصد خانه ملي توصيه كرد. بسياري از اوقات، ستاره ها از كيت پيك ثابت به نظر ميرسند، اما به سبب فقدان چشمك زدن ستارهها، آسمان همانند يك افلاك نما تا حدي مصنوعي به نظر ميرسد. براي يك اختر شناس كه براي كار شبانه به سوي تلسكوپ ميرود، نور ثابت ستارهها نويد شبي با قابليت عالي مشاهده و مناظر زيبا را مي دهد.
منبع: غروب خورشيد شفق و فلق شامگاهي- مترجم،علي درويش- با تلخيص
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!