دستیابی به یک اکوسیستم صنعتی ایدهآل شاید هرگز در عمل ممکن نباشد، ولی اگر کشورهای صنعتی بخواهند، بدون صدمه زدن به محیط زیست، سطح زندگی خود را حفظ کنند و کشورهای به اصطلاح در حال توسعه خواهان ارتقای سطح زندگی مردم باشند، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در همهی این کشورها باید عادتهای تولیدی و مصرفیشان را دگرگون سازند تا دستیابی به چنین اکوسیستمی میسر شود.
اگر کشورهای صنعتی و در حال توسعه هر دو تغییراتی را بپذیرند، آنگاه ایجاد اکوسیستمی پایدارتر در مقابل ذخیره در حال کاهش مواد اولیه و مسائل فزایندهی ضایعات و آلودگی امکانپذیر خواهد بود. کشورهای صنعتی باید تغییرات بزرگ و کوچکی را در نحوهی تولید و مصرف خود بهوجود آورند، و کشورهای در حال توسعه باید فناوریهای قدیمی و آلودهکننده را رها کنند و روشهای نوینی را اختیار کنند که با رهیافت اکوسیستم صنعتی سازگارتر باشد.
در یک اکوسیستم صنعتی ایدهآل، مواد بیشتر از موادی که در یک اکوسیستم طبیعی تحلیل میروند، ضایع نمیشوند. مثلاً یک قطعه فولاد میتواند یک سال به صورت یک قوطی یا بشکه درآید، سال بعد در یک خودرو یا ماشین استفاده شود و 10 یا 15 سال بعدتر به عنوان تیرآهن در یک ساختمان یه کار رود. فرایندهای تولید در یک اکوسیستم صنعتی به سادگی مقدار مواد در چرخش را از شکلی به شکلی دیگر تبدیل می کند. البته این بازیابی هم کماکان مستلزم صرف انرژی و تولید ضایعات و فرآوردههای جنبی مضر است ولی در سطحی بسیار پایینتر از سطح امروزی.
عملیات صنعتی امروز به خصوص در کشورهای در حال تت.وسعه به ایجاد یک اکوسیستم صنعتی ایدهآل کمک نمیکنند و بسیاری از زیر نظامها و فرایندهای تولید ناکارآمد و ناقص هستند. ولی امروز با افزایش حساسیت مردم نسبت به آلودگی محیط زیست به خصوص در کشورهای پیشرفته، برخی از تولیدکنندگان روش مهندسی ضایعات را در صنایع فلز و پلاستیک به کار گرفتهاند. این روش در اکوسیستم طبیعی درست همانند تولید گوشت گوسفند است که در ضمن از تمام ضایعات آن یعنی پوست، گوشت، کله و پاچه، دل و جگر، روده و ... استفاده میشود. در روش مهندسی ضایعات، طراحی تولید به نحوی انجام میگیرد که ضایعات فرایند تولیدی یک محصول، همانطور که پیشتر اشاره کردیم، فرایند تولیدی دیگری را تغذیه میکند. مهندسی ضایعات علاوه بر طراحی بازیافت مواد، استفادههای نوآورانهای را برای موادی که قبلاً ضایعات محسوب میشدند ارائه میکند.
به منظور درک بهتر از چگونگی ایجاد یک اکوسیستم پایدار و بستهتر صنعتی سه نمونه را که هر یک معرف مرحلهای متفاوت در تکامل یک اکوسیستم بستهتر است، توضیح میدهیم. این سه نمونه عبارتاند از تبدیل مشتقات نفت به پلاستیک، تبدیل سنگ آهن به فولاد و پالایش و استفاده از فلزات گروه پلاتینیوم به عنوان کاتالیزورها. بررسی عملکرد و نارسایی این سه نمونه میتواندتا حدودی آگاهی و بینش لازم را دربارهی روش اصلاح زیر نظامها برای ایجاد یک اکوسیستم صنعتی فراهم کند.
چرخهی آهن، که بازیابی (آهن) در آن فعالیتی کاملاً تثبیتشده و دیرینه است، فرایندی بسیار جاافتاده با تاریخی هزاران ساله میباشد، حتی با آنکه تولید گستردهی فولاد از قرن نوزدهم به بعد شروع شد. چرخهی پلاستیک، که اهمیت استفادهی مجدد در آن به تازگی ظاهر شدهاست، کمتر از 100سال عمر دارد. نخستین پلاستیک (یا به اصطلاح صمغ مصنوعی) کاملاً سنتتیک اندکی پس از شروع قرن گذشته اختراع شد. چرخهی گروه فلزات پلاتینیوم، که استفادهی مجدد در آن به علت گرانبودن مواد مورد استفاده امری متداول است، سنی اندک دارد. استفاده وسیع از فلزات نجیب به عنوان کاتالیزور حدود 50 سال قبل شروع شد، و استفادهی گسترده از این فلزات برای کاهش آلودگی دود اگزوز و خودروها تقریباً 20 سال قبل متداول شد.
صنعت پلاستیک بالقوه بسیار کارآمد است، ولی به فعل درآمدن آن بالقوه چالشهایی را مطرح میکند که هنوز باید آنرا شناخت. پلاستیکها گروه متنوعی از ترکیبات پیچیدهی شیمیایی هستند که مصرف آنها به شدت افزایش یافته به طوری که امروز دفع و انهدام آنها به مسئلهای خطیر تبدیل شدهاست. پلاستیکها امروز به شکل فرآوردههای مختلف عرضه میشوند و تمیز رِزینهای مختلف پلاستیک از یکدیگر بسیار دشوار است. این دشواری به معضلاتی در جمعآوری، جداسازی و بازیافت آنها میانجامد. به علاوه، تجزیه پلاستیکها به عناصر سازندهی شیمیایی آنها اغلب از نظر تکنولوژیکی ناممکن است یا به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست...
محمود عبداللهزاده
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!