قابوس بن وشمگیر زیاری

قابوس بن وشمگیر، به خاطر دانش و ادب کم نظیرش به حق سزاوار عنوان شمس المعالی بود. به رغم خشونت طبعی‏اش که حتی نواده‏اش کیکاووس هم آن را انکار نداشت، در عصر خود، ادیب، حکیم و شاعری هنرمند محسوب می‏شد.

سیمای معالی که در همان آغاز امارتش، در بین دیگر امراء عصر خویش درخشندگی خاصی داشت، در طی اقامت در خراسان، از ارتباط با ادیبان و علمای نیشابور و بخارا، قوت کمال بیشتری یافت.

• خطش چنان خوش و زیبا بود که وقتی صاحب بن عماد آن را دید از سر اعجاب پرسید که این خط قابوس است یا پر طاوس؟
• ابوالطیب مبتنی، شاعر عرب نیز در شعرش؛ زیبایی آن و ذوق و هنر قابوس اشارت دارد.

چنان که ابو منصور ثعالبی در یتیمیة الدهر، وقتی نمونه‏هایی از کلام او را با ستایش فراوان نقل می‏کند، در واقع تحسین و اعجاب عربی نویسان خراسان را از معالی و مکارم او بیان می‏دارد.

چنین بود که آشنایی با معارف جدید، اندیشه‏های نو با قرآن مأنوس شدن و علاقه وافر به دین و پاسداری از ساحت آن، از این واپسین نبیره مرداویج در سن شصت و سه سالگی، پیری جهاندیده و امیری خردمند می‏سازد که تجربه عمرش تصویر روشن و جانداری از احوال و افکار این طبقات را در دوره‏ای از تاریخ پر ماجرای ایران عرضه می‏کند.