زبانهای پامیری
در دورترین نقاط شمال شرقی جغرافیائی ایران، یعنی در ناحیه کوهستانی مجاور پامیر، که اکنون جزء دو کشور تاجیکستان و افغانستان و قسمتی در آن سوی مرز این کشورها با چین است گویشهای متعدد ایرانی هنوز بر جا مانده است.
از آن جمله است:
- شغنانی
- در دو کرانه رود پنج آب و بخش علیا و سفلای خوردگ.
- روشانی
- در هر دو کرانه رود پنج آب پائین تر از منطقه شغنان.
- برتنگی
- دره برتنگ.
- ارشری
- در قسمت بالای مسیر رود برتنگ.
- سریکلی
- در استان سین تسزیان (مغرب چین).
- یزغلامی
- در امتداد مسیر رود یزغلام که شاخه راست پنج آب است.
- اشکاشمی
- در پیچ رود پنج آب و سرچشمه رود وردوج در خاک افغانستان.
- وخانی
- در امتداد سرچشمه رود پنج آب و اندکی در چترال و جمو و کشمیر و استان سین تسزیان. اختلاف میان بعضی از این گویشها گاهی تا آنجاست که متکلمان به آنها گفتار یکدیگر را نمی فهمند و غالباً زبان مشترک فارسی آن نواحی - یعنی تاجیکی - را برای روابط میان خود بکار میبرند.