|
مقدمه
به منظور بررسی و تحقیق در طبیعت فیزیکی ستارگان از دوربین مختلفی استفاده می‌شود. مثلا از دوربین ستاره‌ای را مورد رصد و تحقیق قرار می‌دهند و بوسیله دوربین دیگر از آن عکسبرداری می‌نمایند، کلیه دوربینها بعد از میزان کردن آنها به سمت ستاره مورد نظر با کمک مکانیزم ساعتی به دور محوری که به طرف قطب جهان قرار دارد، گردش می‌نمایند.
|
روی این اصل رصد کننده با ستاره شناس صرف نظر از گردش شبانه روزی آسمان ، ستاره را بدون تغییر در میدانهای دید دوربین خود می‌بیند یا اینکه انعکاس ستارگانی که بوسیله دوربین داده می‌شود همیشه در یک نقطه صفحه عکسبرداری قرار می‌گیرد. در حال حاضر عکسبرداری جای رصد را گرفته است. عکسهای بدست آمده وضع ستارگان را از لحاظ عکسبرداری مورد بررسی قرار می‌دهند. عکسهای مزبور بطور مرتب و منظم در آزمایشگاهها مورد تحقیق قرار می‌دهند. اندازه گیری تصویرها و محاسبه بر حسب آنها و بررسی نتایج بدست آمده دارای دقت بیشتری نسبت به کارهای انجام گرفته از طریق رصد است و ستاره شناسان به متد عکسبرداری ارزش بیشتری می‌گذارند.
دوربینهای نجومی و عکسبرداری
دوربینهای نجومی که آن را تلسکوپ نیز می‌گویند، دستگاه مخصوص رصد کننده ستارگان در آسمان است. دوربینهای نجومی انکساری دارای سیستم عدسیهای محدب بوده و دوربینهای نجومی انعکاسی دارای عدسیهای مقعر می‌باشند. د.پ. ماکسوتف تلسکوپی اختراع کرد که هم انکساری و هم انعکاسی است و بر اصول سیستم دوربین او یک سری دوربینها برای آموزشگاهها ساخته شد. دوربینهایی وجود دارد که مجهز به چنین دستگاههایی هستند که خصوصیات نور ساطع از جانب ستارگان را بوسیله آنها می‌توان مورد تحقیق قرار داد.هدف از ساخت تلسکوپ
البته منظور از ساختن دوربینهای نجومی و یا تلسکوپ عبارت از این نبود که ستارگات را بتوان در مقیاس بزرگتری مشاهده کرد، چون که عمل بزرگ نمایی یا درشت نمایی دوربین ، شکل ستاره و یا سیاره را از پشت نوسانهای فضا تحریف نموده بطوری که امواج دائمی حدی را بطور عملی بزرگی مورد نظر بوجود می‌آورد. هنگام دیده وری بوسیله دوربین نجومی بسیار بندرت اتفاق می‌افتد که از بزرگتر کردن بیش از 5600 بار استفاده کنند، در صورتی که دوربینهای نجومی بسیار بزرگ می‌توانند ستاره‌ای را به مقیاس هزاران بار بزرگتر جلوه دهند و به اصطلاح معروف بزرگ کنند. ولی در عوض دوربینهای نجومی بزرگ این امکان را به ستاره شناسان می‌دهند تا ضعیفترین یعنی دورترین ستارگان را ببیند و در غرقاب فضای لایتناهی عمیق‌تر غوطه‌ور شوند.
|
تجزیه طیفی
تجزیه طیفی در اواسط سده گذشته کشف گردید. این موضوع بر اساس اشعه رنگهای مختلف تشکیل شده و هنگام عبور از محوطه‌ای به محوطه دیگر ، مثلا از فضا به شیشه که به طریق و به شکلهای مختلف انکسار می‌یابند، قرار دارد. از آن زمان به بعد روش تجزیه نور روز به روز تکمیل‌تر شده و در موارد و کارهای مختلف علمی بکار بسته می‌شود. بطوری که قسمت اعظم اطلاعات و آگاهی ما از طبیعت فیزیکی و ترکیب شیمیایی اجسام آسمانی از طریق تجزیه طیفی بدست آمده است. تجزیه طیفی را بوسیله دستگاهی بنام "اسپکتروسوپ" به عمل می‌آورند. این دستگاه تشکیل شده است از چند منشور شیشه‌ای و 2 لوله. یکی از آنها که "کولیماتور" نامیده می‌شود و دارای شکافی باریک در ابتدای لوله می‌باشد، که از وسط آن ، نور ستاره مورد تحقیق عبور می‌نماید. در سمت دیگر آن عدسی قرار گرفته که در کانون آن نیز شکافی قرار دارد. روی این اصل اشعه نور از شکافی که گویی منبع نور برای "اسپکتروسکوپ" می‌باشد، با اشعه موازی عبور می‌نماید و در زیر منشور با زاویه یکسان فرود می‌آید. ارزش و اهمیت واقعی "کولیماتور" در همین جاست.نور مرکب در منشور و در قسمتهای تشکیل شده خود تجزیه می‌شود: اشعه رنگهای مختلف جدا می‌شوند، بطوری که بوسیله منشور و به طریق مختلف اندازه گیری می‌نمایند. پس از اندازه گیری اشعه آن وقت به لوله دید نگاه می‌کنند. اگر محل "اکولیار" در کانون لوله دید جای صفحه عکسبرداری را گرفت، از قسمتهای متشکله نور مورد تحقیق عکسبرداری می‌نمایند. در چنین موردی دستگاه مزبور را "اسپکتروگرام" یا طیف نگار می‌نامند.
|
این موضوع کشف شده است که اجسام سخت و مایع تابان و همچنین گازهای یونیزه تابان متصلی را به شکل خط رنگین کمان بدست می‌دهند. در چنین طیفی رنگهای قرمز ، نارنجی ، زرد ، سبز ، کبود ، آبی و بنفش پی در پی و پشت سر هم عبور می‌کنند. رنگ سفید خورشید از تمام رنگهای رنگین کمان تشکیل شده است. بطوری که معلوم است نور به شکل امواج پخش می‌شود. و هر رنگ طیف دارای طول امواج مخصوص به خود می‌باشد. اگر این موضوع را دقیق‌تر عنوان کنیم طول امواج با هر نقطه طیف مطابقت می‌کند. مثلا دور رنگ کنار هم در طیف و در مقابل چشم هر دو زرد هستند و هیچگونه فرقی باهم ندارند، دارای طول امواج مختلفی می‌باشند.
گازها و بخارها هنگامی که در وضح بریدگی قرار دارند. در موقع گرمای شدید می‌درخشند و یا در زیر عمل طبقات الکتریکی طیفهای خطی بوجود می‌آوردند که از خطهای درخشنده رنگی در زمینه تیره تشکیل شده است. وضع خطوط در چنین طیفی وابسته به ترکیب شیمیایی گاز مزبور است. یک گاز در حالی که در شرایط مساوی حداقل و حداکثر قرار دارد در طیف همان خطها را بوجود می‌آورد. بدین ترتیب ترکیب شیمیایی گاز درخشنده را بر حسب خطهای طیف می‌توان تعیین نمود.