|
اطلاعات اولیه
پوست ، ساختار پروتئینی دارد. پوست ، همچون اندامهای دیگر بدن ، بافت یکسان ندارد و ساختار آن چند وظیفه مهم انجام می‌دهد که عبارتند از حفاظت ، احساس دفع و کنترل دمای بدن. بخش خارجی شده که استراتوم (کورنیم) یا لایه شاخی نامیده می‌شود، جایی است که غالب مواد آرایشی در آنجا بر پوست اثر می کنند. لایه شاخی بطور عمده از سلولهای مرده تشکیل شده است و رطوبتی در حدود 10% دارد.br>پروتیین اصلی ، لایه شاخی کراتین است که از 22 آمینو اسید گوناگون ترکیب یافته است. ساختمان آن به گونه ای است که در آب ، نامحلول است، اما در مقابل آب ، اندکی نفوذپذیری دارد. پوست اگر خشک باشد ایجاد ناراحتی می‌کند و پوست بیش از حد مرطوب هم میزبان خوبی برای جانداران قارچی است. نوعی ترشح روغنی شکل بنام سبوم توسط غده‌های سباسه ترشح می‌شود که پوست را در برابر از دست رفتن رطوبت زیاد و خشک شدن محافظت می‌کند.
برای کنترل رطوبت موجود در لایه شاخی و جلوگیری از خشک شدن و پوست اندازی سریع ، می‌توان مواد رطوبت‌زا به پوست افزود. پوست عادی ، اندکی اسیدی و PH آن حدود 4است. انواع فراورده‌های شیمیایی برای پوست که برای بهداشت ، زیبایی و خوشبویی پوست بکار می‌روند، در زیر آمده است.
کِرم‌ها
کرمها ، معمولا امولسیونهایی از نوع روغن در آب یا از نوع آب در روغن هستند. امولسیون بطور کلی ، محلول معلق کلوییدی یک مایع در مایع دیگر است. امولسیون روغن در آب قطرکهای ریز یک ماده ، ماهیت روغنی یا مومی است که در سراسر یک محلول آبی پراکنده است (شیر همگن شده نمونه این نوع امولسیون است). امولسیون آب در روغن ، قطرکهای ریز آب است که در سراسر نوعی روغن پراکنده است (نفت طبیعی و کره ذوب شده ، نمونه هایی از این نوع امولسیون‌اند).دست آغشته به امولسیون روغن در آب با آب معمولی شسته می‌شود، اما امولسیون آب در روغن ، یک سطح چرب و دافع آب در دستها ایجاد می‌کند. کرم دست ، در اصل امولسیونی از گلاب در مخلوطی از روغن بادام و موم زنبور بوده است. بعدا اجزای دیگری به آن اضافه می‌شد تا امولسیون پایدارتری تولید شود. نمونه یک کرم خوب ، مرکب از روغن بادام 35% ، موم زنبور 12% ، لانولین 15% ، اسپرماستی (روغن سر نهنگ) 8% و گلاب قوی 30% به جای قسمتی یا تمام روغن بادام روغن‌های دیگر را می‌توان بکار برد. لانولین ، امولسیون را پایدار می‌کند. هرگونه محصول روغنی که رطوبت پوست را حفظ کند یک محصول رطوبت‌زا خواهد بود.
کرم محو شونده ، محلول معلقی از اسید استئاریک در آب است که یک پایدار کننده (امولسیون کننده) به آن اضافه شده است تا از جدا شدن اجزای آن جلوگیری کند. پایدار کننده آن ممکن است صابونی مانند استئارات پتاسیم باشد. این کرمها واقعا محو نمی‌شوند، بلکه پوشش صاف و نازکی روی پوست ایجاد می‌کنند.
انواع کرمها را می‌توان به عنوان پایه محصولات آراینده دیگر بکار برد، در این صورت اجزای دیگری به آنها افزوده می‌شود تا خواص مطلوب را تولید کنند. مثلا ، اگر کلرید آلومینیوم آبپوشیده به کرم افزوده شود خاصیت دفع بو پیدا می‌کند.
ماتیک
پوست لب بالا از شاخی نازکی پوشیده شده و عاری از چربی است و بنابراین زود خشک می‌شود. رطوبت لب معمولا از دهان تامین می شود. ماتیک علاوه بر جنبه زیبایی ، در شرایط ناملایمی که بافت لب خشک می‌شود، به مرطوب نگهداشتن آن کمک می‌کند. ماتیک مرکب از محلول یا محلول معلقی از عوامل رنگ کننده در مخلوطی از هیدروکربنها یا مشتقات هیدروکربنها ، یا هر دوی آنهاست که وزن مولکولی زیادی دارند.محصول بدست آمده باید به قدر کافی نرم باشد که وقتی روی لب فشرده می‌شود، قشر مسطح و ملایمی ایجاد کند و این قشر نازک نباید به سهولت زیاد جدا شود یا ماده رنگین خود را از دست بدهد. ماتیک را معطر می‌کنند تا بوی مطبوعی داشته باشد. رنگ ماتیک معمولا از یک رنگینه (لاک) حاصل از رنگینه‌های ایوسین بدست می‌آید. لاک ، رسوبی از یک یون فلزی (Ni3+ ، 3+CO ، 3+Fe ) با یک رنگینه آلی است.
یون فلزی ، رنگ یا تغییرات رنگ رنگینه را تشدید می‌کند و مانع حل شدن رنگینه می‌شود. دو رنگینه مناسب که بطور مخلوط و با لاکهای مربوط به خود بکار برده شوند، دی بُر فلوئورسین (قرمز ـ زرد) و تترا برمو فلوئورسین (ارغوانی) هستند.
پودر صورت
پودر صورت برای آن بکار می رود که با پوشاندن ترشحات روغنی پوست که معمولا ظاهری براق ایجاد می‌کنند، سیمای صورت را صاف و هموار کنند. این پودر باید بدون کدری آشکار ، توانایی پوشانندگی و پنهان کردن داشته باشد. پودری که ظاهر مناسب ، خواص چسبندگی ، خاصیت جذب ترشحات روغنی پوست و توانایی گستردگی و پراکندگی داشته باشد، معمولا از چند جزء ساخته شده است. لوسیونهای آفتابزدگی
طول موجهای کوتاه نور فرابنفش خورشید برای پوست بسیار مضر است. بنابراین کسانی که می‌خواهند حمام آفتاب بگیرند باید از این طول موجهای کوتاه دوری کنند و به نحوی در معرض آفتاب قرار گیرند که طول موجهای بزرگتر و کم‌انرژی‌تر نور فرابنفش ، به تدریج پوست آنها را قهوه‌ای کند. محصولات گوناگونی برای قهوه‌ای شدن پوست تهیه شده است. بعضی از آنها لوسیونهایی هستند که بطور گزینشی ، پرتوهای فرابنفش پُرانرژی آفتاب را می‌گیرند و بعضی دیگر ، اساسا پوست را به رنگ قهوه‌ای روشن در می‌آورند.لوسیونهایی که پرتوهای فرابنفش را می‌گیرند، به گفته دقیق‌تر ، صافیها یا پرده‌های خورشیدی هستند. اما اجزای آنها غالبا با مواد دیگر مخلوط می‌شوند تا لوسیونی تولید شود که هم صافی باشد و هم رنگ قهوه‌ای ایجاد کند. یک جزء معمول در این محصولات که برای جلوگیری از آفتاب سوختگی بکار می‌رود، P ـ اسید آمینو بنزوییک است. PABA ، مانند بیشتر ترکیبات آروماتیک ، در ناحیه فرابنفش طیف ، جذب قوی دارد.
پوست ، در جریان قهوه‌ای شدن در برابر آفتاب ، تحریک می‌شود تا تولید رنگ‌دانه ملانین را افزایش دهد. درعین حال پوست زخیم می‌شود و مقاومت آن در برابر سوختگی عمیق افزایش می‌یابد. موادی که برای تسکین درد آفتاب سوختگی مفید واقع می‌شوند، محلولهای بی‌حسی موضعی مانند بتروکایین هستند.
مواد دافع بو
حدود 2 میلیون غده عرق بر سطح بدن ، دست اندرکار تنظیم دمای بدن هستند. این غده‌ها با ترشح آب که تبخیر آن ، اثر خنک کنندگی دارد، دمای بدن را تنظیم می‌کنند. از این تبخیر اجزای جامدی به جای می‌ماند که عمدتا سدیم کلرید و مقادیر کمتری پروتئین و دیگر مواد مرکب آلی است. بوی بدن ، بیشتر از آمین‌ها و مواد حاصل از هیدرولیز روغن‌های چرب (اسیدهای چرب ، آکرولئین و غیره) است که از بدن و از رشد باکتریایی در باقیمانده حاصل از غده‌های عرق گسیل می‌یابند.برای آنکه بدن انسان وظایف خود را به خوبی انجام دهد، عمل تعریق هم امری عادی و هم ضروری است. خود عرق کاملا بی‌بو است، اما محصولات تجزیه باکتریایی چنین نیستند. مواد دافع بو از سه نوع عمده هستند: یک نوع آنها ، بطور مستقیم تعرق را می‌خشکانند یا به عنوان مواد منقبض کننده عمل می‌کنند. نوع دیگر آنها که بویی دارند و بوی عرق را می‌پوشانند و بالاخره نوع سوم آنها که ترکیبات بودار را با واکنش شیمیایی برطرف می‌کنند.
از جمله موادی که به عنوان قابض عمل می‌کنند، سولفات آلومینیوم آبپوشیده ، کلرید آلومینیم آبپوشیده ، کلروهیدرات آلومینیم ( در واقع کلرو هیدروکسید آلومنیوم ) و الکلها هستند. از جمله مواد مرکبی که به عنوان عوامل بی‌بو کننده عمل می‌کنند، روی پروکسید ، روغن‌های اسانسی و عطرها و انواعی از مواد ضدعفونی کننده ملایم هستند. روی پروکسید ، مواد مرکب بودار را با اکسید کردن آمین‌ها و ترکیبات اسیدهای چرب برطرف می‌کند. روغن‌های اسانسی و عطرها ، یا بوها را جذب می‌کنند یا آنها را می‌پوشانند و ضدعفونی کننده‌ها ، معمولا عوامل اکسید کننده یا کاهنده‌ای هستند که باکتری‌های ایجاد کننده بو را می‌کشند.