دید کلی
عطرها موادی هستند که انسانها برای اینکه خوشبو باشند و در نزد دیگران مقبول ، از آنها استفاده میکنند. عطرهایی که از مواد طبیعی بدست میآیند، مانند مشک آهوی ختن ، اندکند. اغلب این مواد ، از مواد شیمیایی و بصورت سنتزی تولید میشوند. با ساختار عطرها آشنا میشویم.
مواد سازنده عطر
هر نوع عطر دستکم از سه جزء تشکیل یافته است که فراریت و وزن مولکولی آنها تا حدی باهم تفاوت دارند.
جزء اول
جزء اول که
تاپ نوت نامیده می شود، فرارترین ماده و مشخصترین بو را در دارا بوده و در تولید عطر کاربرد دارد.
جزء دوم
جز دوم که
میدل نوت نامیده می شود، کمتر فرار است و عموما عصاره یک گل (بنفشه ، یاس و غیره) است.
جزء سوم
آخرین جزء یا
اندنوت ، کمترین فراریت را دارد و معمولا یک
رزین یا
پلیمر مومی است.
سیوتون ، اصلیترین سازنده عطر
بیشتر عطرها اجزای بسیاری دارند و از لحاظ شیمیایی غالبا مخلوطهای
کمپلکس هستند. با پیشرفت
تجزیه مواد عطر طبیعی ، مصرف ترکیبات
آلی سنتزی خالص که بوی آنها همانند بوی عطر خاصی میباشد، بسیار معمول شده است. نمونه آن
سیوتون ، یک
کتون حلقوی است که از
سیویت بدست میآید.
سیویت ، مادهای است که از غدههای
گربه سیویت ترشح میشود.
گربه سیویت ، حیوانی شبیه به گربه است که در
اتیوپی و
افریقای مرکزی یافت میشود.
سیوتون در عطر سازی ارزش بسیار دارد. امروزه سیوتون بصورت سنتزی موجود است. برای سنتز سیوتون ، نخست
8 ، هگزادکان ـ1 ، 16، دی کربوکسیلیک اسید تهیه میکنند و سپس آنرا بصورت حلقه در میآورند. یون
توریم (Th
+4)
کاتالیزور بسته شدن این حلقه است.
سیویت ، مانند
مشک ، مجموعهای از مواد جاذب جنسی است. این مواد جاذب جنسی در عطرهای موثر با زیرکی بوسیله بوهای گل و گیاهی پوشانده میشوند. جاذبه اولیه از بوی خوش حاصل میشود. اما اثر اساسی ناشی از
سیویتون یا
مشک است.
سایر ترکیبات عطر
ترکیبات دیگری که در عطرها بکار میروند، شامل
الکلها و
سترهایی با وزن مولکولی زیادند. یک نمونه ،
ژرانیول (با نقطه جوش 230 درجه سانتیگراد) یک جزء اصلی از روغن ژرانیوم (شمعدانی معطر) ترکیهای است. استرهای این الکل ، برای ساختن ماده معطر سنتزی که بوی رز دارد، در عطرسازی بکار میرود. مثلا استری که از واکنش میان
ژرانیول و
اسید فرمیک تشکیل میشود، بوی رز دارد.
عطرها نوعا 10% تا 25% اسانس عطر و 75% تا 80% الکل و یک ثابت کننده برای نگه داشتن روغنهای اسانسی دارد. عطرها به بیشتر مواد آرایشی افزوده میشوند تا محصول بدست آمده بوی مطلوب داشته باشند؛ این مواد بوهای طبیعی و دیگر اجزایی مانند مواد جاذب جنسی را میپوشانند. آنها بعلت داشتن
الکل ، خاصیت ضدعفونی و باکتریکشی ملایمی دارند.
مواد دافع بو
حدود 2 میلیون غده عرق بر سطح بدن دست اندرکار تنظیم
دمای بدن هستند. این غدهها با ترشح
آب که
تبخیر آن اثر خنک کنندگی دارد، دمای بدن را تنظیم میکنند. از این تبخیر ، اجزای جامدی به جای میماند که عمدتا سدیم کلرید و مقادیر کمتری
پروتئین و دیگر مواد مرکب آلی است. بوی بدن بیشتر از آمینها و مواد حاصل از
هیدرولیز روغنهای چرب (اسیدهای
چرب ،
آکرولیین و غیره) است که از بدن و از رشد باکتریایی در باقیمانده حاصل از غدههای عرق گسیل می یابند. برای آنکه بدن انسان وظایف خود را به خوبی انجام دهد، عمل تعریق هم امری عادی و هم ضروری است. خود عرق کاملا بی بو است، اما محصولات تجزیه باکتریایی چنین نیستند.
انواع مواد دافع بو
مواد دافع بو از سه نوع عمده هستند:
- یک نوع آنها ، بطور مستقیم تعرق را میخشکاند یا بعنوان مواد منقبضکننده عمل میکنند.
- نوع دیگر آنها که بو دارند و بوی عرق را میپوشانند.
- نوع سوم آنها که ترکیبات بودار را با واکنش شیمیایی برطرف میکنند. از جمله موادی که بعنوان قابض عمل میکنند، آلومینیم سولفات آبپوشیده ، کلرید آلومینیم آبپوشیده (O2H6 . 3AlCl) ، آلومینیم کلروهیدرات ( در واقع آلومینیم هیدروکسی کلرید ) و الکلها هستند.
مواد بیبو کننده
از جمله مواد مرکبی که بعنوان عوامل بیبو کننده عمل میکنند،
روی پروکسید ،
روغنهای اسانسی و
عطرها و انواعی از
مواد ضد عفونی کننده ملایم هستند. روی پروکسید ، مواد مرکب بودار را با اکسید کردن آمینها و ترکیبات
اسیدهای چرب بر طرف میکند. روغنهای اسانسی ، عطرها یا بوها را جذب میکنند یا آنها را میپوشانند و ضدعفونی کنندهها معمولا عوامل اکسید کننده یا کاهندهای هستند که
باکتریهای ایجاد کننده بو را میکشند.
مباحث مرتبط با عنوان