صنایع پتروشیمی Petro chenical industry
دید کلی
صنایع پتروشیمی بخشی از
صنایع شیمیایی است که فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از
نفت یا
گاز طبیعی تولید می‌کند. تا پیش از وارد شدن نفت به مفهوم امروزی در زندگی انسان ، هم
مواد شیمیایی مورد نیاز ، بر اثر تغییر و تبدیل
صنایع گیاهی و حیوانی بدست می‌آمد. اما در اوایل قرن بیستم
نفت خام و گاز طبیعی به عنوان ماده اولیه برای تهیه بسیاری از ترکیبات مورد نیاز انسان اهمیت حیاتی و روز افزونی پیدا کرده است.
تاریخچه
اقوام متمدن
دوران باستان ، بویژه
سومریها و
آشوریها و
بابلیها در حدود چهار هزار و پانصد سال پیش در سرزمین
بین‌النهرین (محل عراق کنونی) با برخی از مواد نفتی که در
دریاچه قیر بدست می‌آمد آشنایی داشتند، آنان از خود
قیر به عنوان ماده غیر قابل نفوذ کننده ، استفاده می‌کردند. رومیها و یونانیها نیز از موادی قیری برای غیر قابل نفوذ کردن بدنه کشتیها بکار می‌بردند همچنین برای روشنایی و گرم کردن نیز از آن بهره می‌جستند. با توسعه و
پیشرفت تکنولوژی حفاری و اواسط قرن نوزدهم و
تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی جهش حیرت‌آوری بوجود آمد. بطوری که امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
صنایع گوناگون پتروشیمی
نفت و مشتقات آن نه تنها در برآوردن نیازهای انسان در زمینه
سوخت ،
انرژی و
الیاف نقشی بنیادی دراد، بلکه پیدایش و تکامل صنایع گوناگون مهمی را موجب شد که به پاره‌ای از آنها اشاره می‌شود.
اتمهای کربن و هیدروژن بطور حیرت آوری می‌توانند ضمن ترکیب شدن با یکدیگر ، تعداد فوق‌العاده زیادی از
ترکیبات هیدروکربنی زنجیری و
حلقوی آروماتیکی را بوجود آورند بطوری که تا کنون هیدروکربنی که در
ساختار مولکولی آن 60 اتم کربن شرکت داشته باشد ردیابی شده است. از طرفی با افزایش تعداد اتمهای کربن بر تعداد
ایزومرهای هیدروکربنی نیز افزوده می‌شود.
بطور مثال هیدروکربنی که 30 اتم کربن داشته باشد می‌تواند بیش از چهار میلیارد ترکیب هیدروکربنی ایزومر تشکیل دهد. علاوه بر این ، با توجه به اینکه در نفت خام
ترکیبات هیدروکربنی سیر شده نیز فراوانند تعداد ترکیبهای موجود در آن فوق‌العاده زیاد و گوناگون است. این گوناگونی با شرکت اتمهای دیگر مانند
گوگرد ،
نیتروژن و
اکسیژن در زنجیر هیدروکربنها به مراتب بیشتر می‌شود.
ترکیبات عمده موجود در نفت خام عبارتند از: هیدروکربنهای سیر شده زنجیری به فرمول کلی C
nH
2n+2،
هیدروکربنهای سیر شده حلقوی به فرمول عمومی C
nH
2N که اصطلاحا آنرا
نفتن گویند و هیدروکربنهای سیرنشده زنجیری
اتیلن و
استیلن. هرچه درصد تشکیل دهنده‌های نفت در دماهای پایین بیشتر باشد مرغوبیت آن بیشتر است.
گازهای طبیعی
گازهای طبیعی ، بخش گازی شکل
مواد نفتی است که همراه با نفت خام در مخازن زیرزمینی وجود دارد و یا از
تقطیر نفت خام در پایین‌تر از 20
0C بدست می‌آید. گازهای طبیعی ، مخلوطی طبیعی از
گازهای متان ( قسمت عمده حدود 85 درصد )
پروپان ،
بوتان ،
منو اکسید کربن و هیدروژن (گاز سنتز) همراه با مقداری
دوده است. مصرف عمده آن در کشورهای غیر صنعتی به عنوان یک ماده سوختی است. ولی در
کشورهای صنعتی از آن در تهیه بسیاری از فرآورده‌های شیمیایی و صنعتی بسیار مفید و ضروری استفاده می‌کنند.
محصولات عمده‌‌ای که توسط واحدهای صنایع پتروشیمی ایران تولید می‌شوند عمدتا عبارتند از:
کودهای شیمیایی ،
اوره ،
فسفات دی‌آمونیم ، کودهای مخلوط
نیترات آمونیم ،
مواد اولیه پلاستیک ،
پی ـ وی ـ سی و
دی ـ او ـ پی ، مواد شیمیایی نظیر
اسید سولفوریک ،
اسید کلریدریک ،
آمونیاک ،
گوگرد ،
دوده و ... با این حال این محصولات در مقایسه با دهها هزار مشتقی که از نفت و گازهای طبیعی به کمک
تکنولوژی پیشرفته پتروشیمیایی بدست می‌آید، بسیار اندک بوده ، نشان می‌دهد که همت و تلاش بیشتری در این زمینه باید بکار برد تا به واقعیت نزدیکتر شد.
مباحث مرتبط با عنوان
