تاریخچه ی:
داروسازی
||داروسازی یا فارماکولوژی عبارتست از : مطالعه واکنش متقابل داروها (یا مواد شیمیایی) وموجودات زنده که منجر به ایجاد اثرات زیستشناسی این ترکیبات میگردد. و دارو (Drug) در درمان بیماری و تشخیص و یا پیشگیری از بیماریها به کار میرود. داروها ممکن است: منشاء گیاهی (مانند بلادونا) و یا منشاء معدنی (مانند کلسیم) و یا منشاء حیوانی (مانند انسولین) و یا منشاء شیمیایی (مانند آسپرین) داشته باشند.||
!تاریخچه داروسازی در ایران
*در سال 1335 رشته داروسازی از دانشکده پزشکی، داروسازی دندانپزشکی، داروسازی و دندانپزشکی جدا شد و به صورت رشته ای مستقل در رئیس این دانشکده دکتر مهدی نامدار بود.
*از سال 1342 به بعد نظام آموزش داروسازی که از نظام فرانسوی اقتباس شده بود به نظام آمریکایی تبدیل شد و از سال تحصیلی 1343-1342 دروس این رشته به صورت واحدهای درسی ارائه گردیدند.
*از سال 1350 به بعد دوره تحصیلی در دانشکده های داروسازی به صورت 6 سال پیوسته تصویب شد که به فارغ التحصیلان پس از گذراندن پایان نامه تحقیقاتی درجه دکترای داروسازی داده میشود.
!علوم مرتبط
*علوم پایه پزشکی و داروسازی؛ علوم مرتبط و علوم اضافه شده
آناتومی؛ مطالعه ساختمان فیزیکی موجودات زنده می باشد. در تضاد با آناتومی ماکروسکوپی یا آناتومی گیاهی، سیتولوژی و هیزتولوژی درباره ساختمان های میکروسکوپی می باشند.
*شیمی حیات؛ مطالعه شیمی موجود در موجودات زنده ، به خصوص در باره ساختمان و عملکرد اجزا شیمیائی آنها می باشد.
*بایواثیک؛ میدان مطالعه ای از جنبه فلسفه و مذهب در مورد ارتباط بیولوژی، علم، داروسازی، و اخلاق می باشد.
*بایواستاتیک
*سلول شناسی؛ مطالعه میکروسکوپی یاخته های منفرد می باشد.
*امبریولوژِی؛ مطالعه توسعه اولیه موجودات زنده می باشد.
*اپیدمولوژی؛ مطالعه دموگرافی روند بیماری می باشد، و شامل مطالعه همه گیری ها می باشد، هر چند به این محدود نمی شود.
*سلامت عمومی
*ژنتیک؛ مطالعه ژن ها، و نقش آنها در توارث بیولوژیکی.
*هیزتولوژی؛ مطالعه ساختمان های بافتهای بیولوژی با میکروسکوپ نوری، میکروسکوپ الکترونی و شیمی تاریخ می باشد.
*ایمنی شناسی؛ مطالعه سیستم ایمنی می باشد، که به طور مثال در انسان شامل سیستم ایمنی مادرزادی می باشد.
*میکرو بیولوژی؛ مطالعه میکرو ارگانیزمها است که شامل protozoa، باکتری ، fungi و ویروس ها می باشد.
*عصب شناسی؛ موضوعی است که به بررسی مکانیسمهای اثر دارو، پاسخ بدن به دارو را روشن میکند.
!راههای تجویز دارو
داروها ممکن است از راههای مختلفی که در زیر گفته شده است تجویز شود.
از راه زیرزبانی: قرص و یا قطره
از راه رکتوم یا واژن: شیاف ، محلول
از راه استمعال موضعی: مالیدنی، قطره (چشم و گوش و بینی)
از راه استشناقی: (اسپری، اینهالر و …)
بیشتر داروها را پزشک پس از شنیدن شرح حال بیماران از زبان خود بیمار و معاینه او، تجویز میشود، و برخی داروها نیز هستند که بدون نیاز به نسخة پزشک در اختیار بیماران گذارده میشوند مانند برخی مسکنها (مانند استامینوفن، …) و ویتامینها و بعضی شربتهای سرفه، قابل ذکر است که بیمارانی که داروها را بدون نسخة پزشک خریداری مینمایند اطلاع درستی از آنها ندارند و چه بسا دارویی را نابجا به کار برند و یا به علت ندانستن اثر جانبی آن دستخوش عوارض ناگواری شوند، بنابراین نباید خودسرانه و بدون مشورت با پزشک دارو مصرف کرد یا داروی خود را به دیگران توصیه کرد. لازم به ذکر است پس از مطالعه این کیف و پی بردن به اثرهای مفید درمانی و اثرهای سوء جانبی داروها، مجاز نیستند که بر اساس این اطلاعات دارویی که بر اساس این اطلاعات دارویی برای خود و دیگران تجویز کنند.
!داروسازی صنعتی (چگونگی تهیه داروها)
تولید دارو در مقیاس بسیار زیاد را "داروسازی صنعتی"می نامند. وقتی یک ماده شیمیایی که احتمال دارد اثر دارویی داشته باشد و در آزمایشگاه سنتز شد، برای آزمایش های بالینی حیوانی و انسانی فرستاده می شود. از آنجایی که این آزمایش ها بر روی تعداد محدودی صورت می پذیرد، مقدار داوری لازم را در همان آزمایشگاه می توان تهیه نمود. وقتی یک دارو از تمامی آزمایش های بالینی موفق بیرون آمد و اجازه ورود به بازار را گرفت، باید آن را در مقادیر خیلی زیاد یا اصطلاحا در مقیاس صنعتی تولید نمود. این اولین مرحله دشوار کار است، چرا که در بسیاری از موارد روشهای آزمایشگاهی، برای مقادیر بسیار زیاد قابل اجرا نیستند و باید برای یک تولید در مقیاس صنعتی یک روش خاص صنعتی پیدا کرد.
بارها دیده شده است، سنتر جسم در آزمایشگاه با راندمان بسیار بالا انجام گرفته ولی چندین سال طول کشیده تا روش صنعتی آن بدست آید و چه بسا آن دارو برای تولید صنعتی مقرون به صرفه تشخیص داده نشده است. پس برای تبدیل یک سنتز آزمایشگاهی به تولید صنعتی تحقیقات جدید را باید از ابتدا شروع کرد. مدیریت یک کارخانه پس از تعیین روشهای تولید صنعتی یک دارو، پا به مرحله بعدی می گذارد که مرحله تهیه مواد اولیه برای تولید صنعتی یک داروی خاص می باشد. مهمترین ماده، همان ماده شیمیایی است که اثر دارویی دارد و اصطلاحا آن را "ماده موثر" می نامند. به دلایل گوناگون فیزیک و اینکه دارو به چه شکلی (قرص، کپسول، شربت و..) باد تهه شود، مواد دیکری را همراه ماده موثر م کنند. که آنها را "مواد جانبی" می نامند. حال این مساله که ماه موثر و مواد جانبی چگونه و به چه نسبت باید با هم مخلوط شوند تا یک کل دارویی با شرایط مناسب را بدست آورند، خود فصلی جدید در تحقیقات است، که یک کارخانه یا خود مستقیما به نتیجه می رسد و یا روشهای دیگر کارخانجات را از آنها خریداری می نماید، همچنانکه کارخانه های تولید مستقیم ماده موثره می تواند آن را از مراکز دیگر خریداری نماید.
در سفارش تهیه مواد اولیه تمامی مواد از قبیل ماده موثره و مواد جانبی در نظر گرفته می شوند. البته خرید مواد نیز مسائل مربوط به خود را دارد. مساله بسیار مهم در امر سفارش و خرید، در نظر گرفتنزمان است. چون برنامه تهیه مواد اولیه معمولا چندین ماده به طول می انجامد، باید دقت نمود تا زمان سفارش متناسب با زمان بندی تولید باشد. مثلا اگر تهیه مواد اولیه تولید یک دارو شش ماه طول می کشد، باید شش ماه قبل از تاریخ تولید طبق زمان بندی، سفارش مواد انجامشود. البته کارخانجات معمولا در هر مرتبه سفارش مواد، برای تولیدات دو تا سه سال خود، ماده را تهیه می نماید. هنگامی که تمامی مواد اولیه موجود باشد، کار تولید را می توان شروع کرد. تولید، با توجه به خصوصیات فیزیک و شیمیایی ماده موره ومواد جانبی وهمچنین شکل دارویی که باید تولید شود می تواند به روشهای گوناگون و با دستگاههای متفاوتی صورت پذیرد. به همین علت کارخانجات به بخشهای کوچکتری تقسیم می شوند و هر بخش مسئول تهیه یک نوع فرآورده است. مثل بخشهای: قرص، کپسول، شربت، محلولهای تزریقی، کرم و پماد، آمپول و ... .
!داروسازی بالینی
داروسازی بالینی یکی از شاخه های داروسازی است که در ایران از رشته های تخصصی داروسازی محسوب می شود و بیشتر در زمینه مشاوره دارویی برای پزشکان فعالیت دارد. پزشکان متخصص می توانند پاسخ سوالات تخصصی دارویی خود را از داروسازان بالینی دریافت کنند. این رشته نیز مانند رشته پزشکی به زیر شاخه های متعدد از قبیل کودکان، عفونی، داخلی، مراقبتهای ویژه و غیره تقسیم می شود. امروزه در دنیا به تعداد تخصصهای زشکی موجود، تخصصهای داروسازی بالینی به وجود آمده است. هدف از این رشته "مصرف بهینه دارو" یا به عبارتی جایگزین نمودن داروهای تجویز شده با داروهای بهتر، کاهش مصرف اقلام دارویی، تغییر مقادیر مصرف دارو (کم یا زیاد کردن مقدار مصرف دارو) می باشد- مصرف بهینه فقط کم مصرف کردن نیست بلکه درست مصرف کردن است.
برخی از وظایف این گروه از متاخصین عبارتند از: بررسی تاریخچه دارویی بیمار، نظارت بر مرف صحیح دارو توسط بیمار، بررسی عوارض جانبی داروها و گزارش آنها به مراز ذیربط پی گیری غلظتهای دارویی در بیماران برای جلوگیری از مسمومیتها دستیابی به دوز صحیح درمانی (پایش) و کم کردن مدت بستری شدن بیماران و ارائه !مشاوره دارویی به پزشکان داروسازی بالقوه، رشته ای بالینی است، زیرا داروساز با بیمار سروکار دارد و آخرین حلقه زنجیره درمانی است. داروخانه محلی است که در آنجا داروساز می تواند اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار دهد تا با مصرف صحیح دارو به نتیجه مطلوب درمانی دریافت. از همین رو، یکی از اهداف گروه داروسازی در دراز مدت این است که دوره عمومی داروسازی را به سمت داروسازی بالینی سوق دهد تا داروسازانی که به مردم خدمات دارویی ارائه می دهند، کارآیی لازم برای پلاسخگویی به سوالات بالینی بیماران را داشته باشند و در ضمن بتوانند با پزشکان ارتباط بهتری برقرار کنند و تبادل نظرنزدیکتری با پزشکان و سار حرف پزشکی داشته باشند. اینها همه، با تغییر در آموزش داروسازی مقدور خواهدبود. در برنامه ریزی آموزش داروسازی،که دوسال گذشته مورد بازنگری قرار گرفته ات، آموزش موادی تحت عنوان "داروسازی جامعه نگر" منظور شده است که در آینده به اجرا در خواهد آمد.
داروساز بالینی می تواند خدمات بسیاری در سطح بیمارستانها ارائه دهد. در حال حاضر در کشور ما در برخی از بیمارستانهای تهران از جمله بیمارستان دکتر شریعتی، بیمارستان روز به و تا حدودی در بیمارستان امام خمینی این خدمات با همکاری پزشکان و داروسازان ارائه می شوند.
مشکل داروسازی در کشور ما عدم توسعه داروسازی بیمارستانی است. داروخانه های بیمارستانهای کشور ما، بیشتر شبیه انبار دارویی هستند و بیمارستانها برای ارائه خدمات دارویی در داروخانه هایشان سرمایه گذاری نکرده اند، در نتیجه این موضوع در ارائه خدمات بالینی اگر منفی به جای گذاشته است، زیرا برای داشتن خدمات دارویی بالینی خوب ناچار به داشتن داروخانه بیمارستانی خوب و همچنین داروساز بیمارستانی هستیم. قابل ذکر است که با سرمایه گذاری روی داروسازی بالینی و داروسازی بیمارستانی به دلیل کاهش مدت بستری بیمار در بیمارستان، بازگشت نیروی کار به جامعه، و مصرف بهینه دارو و کاه هزینه های دارویی، در کل هزینه های درمانی کاسته خواهد شد.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((آلرژی دارویی))
*((اختلالات دارویی و عوارض جانبی داروها))
*((تاریخچه داروسازی))
*((داروسازی))
*((داروسازی بالینی))
*((داروسازی صنعتی))
*((فرهنگ مصرف دارو))
*((گیاهان دارویی))
*((مراحل تولید دارو))