ام المؤمنین، مادر مؤمنان، وصف همسران پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم است، این وصف و عنوان بر گرفته از بخشی از آیه مبارکه 6 سوره احزاب است که می فرماید: « النبی اولی بالمومنین من انفسهم و ازواجه امهاتهم؛ پیامبر به مؤمنان از خودشان سزاوار تر است و همسرانش مادران ایشانند.» بر اساس این آیه، همسران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به منزله مادر مؤمنان محسوب شده اند.
البته مادر معنوی و روحانی، همانگونه که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم پدر روحانی امت است. باید دانست که تاثیر این ارتباط و پیوند معنوی مادری، تنها در حرمت ازدواج و حفظ احترام زنان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم می باشد و از سایر جهات همچون قانون ارث و محرمات نسبی و سببی و حرمت نگاه کردن که بین مادر حقیقی و فرزندان برقرار است، کمترین اثری ندارد. یعنی مؤمنان، از همسران پیامبر ارث نبرده اند و می توانستند با دختران آنها ازدواج کنند و همچنین نگاه کردن به همسران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم برای آنان حرام بوده است.
زنان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم که به این عنوان متصف شده اند، عبارتند از: ام المومنین
خدیجه سلاماللهعلیه، ام المومنین
عایشه ، ام المؤمنین
حفصه ، ام المومنین
ام سلمه ، ام المؤمنین
زینب ، ام المؤمنین
صفیّه ام المؤمنین
میمونه ، ام المؤمنین
ام حبیبه ، ام المؤمنین
جویره و. . .
منابع :
تفسیر نمونه ، ج 17 ؛ تفسیر المیزان ،ج 16 ؛ نقش عایشه در تاریخ اسلام ،ج 1 ؛ مجمع البیان ، ج 8