تاریخچه ی:
آخرین شب زندگانی حضرت سجاد علیه السلام
آنچه در اسناد موجود در زمینه کیفیت سپری شدن آخرین شب از زندگانی حضرت سجاد علیه السلام نقل شده است اولاً طلبیدن حضرت آبی را برای وضو است. ثانیاً توصیه مراعات ناقه و شتری که با آن به حج می رفتند؛ و ثالثاً آوردن آبی نزد حضرت برای آشامیدن و خبر دادن آن بزرگوار که امشب شبی است که به من وعده داده شده تا به لقاء حق نائل آیم.
امام صادق علیه السلام فرمودند: چون شبی که حضرت علی بن الحسین علیه السلام وعده دیدار دریافت کرده بودند فرا رسید و به فرزندش محمد فرمود: ای پسرکم برایم آب وضو بیاور.
حضرت محمد باقر می فرمایند: بلند شدم و آب وضو آوردم.
پدرم فرمود: این آب برای وضو شایسته نیست، چرا که در آن چیزی مرده وجود دارد.
حضرت محمد باقر فرمودند: من چراغ آوردم و دیده شد که در آن موشی مرده افتاده است، از اینرو آب وضوی دیگری را برای ایشان آوردم.
آنگاه فرمود: پسرم این شبی است که به آن وعده داده شده ام. سپس برای مراعات حال ناقه خود دعائی نمودند که مبادا چیزی که او را در سختی می اندازد بر او تحمیل گردد (بودن در طویله و یابستن بند مخمل) و اینکه آذوقه او را به او بدهند. (در ادامه روایت کیفیت برخورد ناقه حضرت پس از مرگ آن بزرگوار با خبر حضرت است که به صورت مفصل تحت عنوان ((آگاهی از زبان حیوانات|ارتباط و برخورد حضرت با حیوانات ))بیان شده است. )
از امام باقر هم روایت شده است که در شبی که حضرت علی بن الحسین قبض روح شدند نوشیدنی برای حضرت آورده شد و به ایشان گفته شد: بیا شام.
حضرت هم فرمودند: این همان شبی است که به آن وعده داده شده ام تا در آن قبض روح گردم.
بهر حال از مجموع این روایت به دست می آید حضرت علاوه بر توصیه به مراعات حال شتر خود که بارها با آن حج مشرف شده بودند، آبی برای وضو طلبید تا وضو بگیرند و با علم غیب خود متوجه نجس شدن آن آب شده و بالاخره با آب طاهر دیگری وضو می گیرند تا برای لقاء حق با طهارت باشند.
حال در آن لحظات آخر حیات، حضرت چه عبادات و چه حالاتی داشته اند و چگونه آخرین زمزمه های عاشقانه خود را برای وصال یار می سروده اند، امری است که برای ما در اسناد تاریخی نقل نشده است.
مراجعه شود به
((مسمومیت و شهادت امام سجاد علیه السلام))
منابع :
بحارالانوار ،ج 46 ، ص 148 ، حدیث 4(به نقل از اختصاص و بصائر الدرجات و اصول کافی ) ص 149 حدیث 7