مقدمه

سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (Geographic Information Systems) که از این پس GIS نامیده می‌شوند سیستمهای کامپیوتری هستند که جهت ذخیره و بکارگیری اطلاعات جغرافیایی از آنها استفاده می‌شود. سیاست گزاران و مسئولان دولتی برای رقمی نمودن نقشه‌های خطی موجود و تبدیل آنها به شکل رقمی قابل استفاده در GIS ، متحمل هزینه‌های هنگفتی می‌شوند. امروزه داشتن درک بهتری از GIS به منظور استفاده بهینه از آن ، برای مدیران و تصمیم گیران و کاربران این سیستمها ضروری می‌باشد.






بطور کلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی برای جمع آوری ، ذخیره ، تجزیه و تحلیل داده‌هایی استفاده می‌شود که موقعیت جغرافیایی آنها یک مشخصه اصلی و مهم محسوب می‌شود. به عبارت دیگر این سیستمها برای جمع آوری و تجزیه و تحلیل کلیه اطلاعاتی که به نحوی با موقعیت جغرافیایی در ارتباط هستند بکار برده می شوند. این اطلاعات ممکن است به صورت نقشه ، جداولی از داده‌ها و یا فهرستهایی از اسامی یا آدرسها باشند و کار کردن با این حجم زیاد داده‌ها با روشهای معمولی و غیر کامپیوتری بسیار مشکل و وقت گیـر و در بعضـی مـوارد حتـی غیـر ممکـن است.

هنگامـی که همین داده‌هـا وارد یک GIS می‌شوند، می‌توان براحتی انواع پردازشها و تجزیه و تحلیلها را با صرفه جویی در هزینه و زمان انجام داد. بطور کلی در یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ، اطلاعات به دو شکل اساسی ارائه خواهد شد: نقشه‌ها ، جداول. اولین نمونه از یک GIS ملی ، GIS کانادا یا CGIS بوده ، که از سالهای آخر دهه 60 به این طرف بطور پیوسته استفاده شده است. همچنین در اروپا سیستم CORINE که یک GIS است توسط جامعه اروپا در حال شکل گیری است و بطور گسترده‌ای برای آنالیزهای کشاورزی و سایر موارد کاربری اراضی توسط کشورهای عضو بکار گرفته خواهد شد.

GIS چیست؟

GIS یک سیستم کامپیوتری است که چهار قابلیت اساسی را در رابطه با داده‌های مکانی فراهم می‌آورد:

1. ورودی داده‌ها (Input)
2. مدیریت داده‌ها که عبارت است از ذخیره و بازیابی داده‌ها (Data Storage And Retrieval)
3. پردازش و تجزیه و تحلیل داده‌ها (Manipulation And Analysis)
4. خروجی داده‌ها (Output)

یک GIS نباید با یک سیستم کارتوگرافی که نقشه‌ها را بطور اتوماتیک ذخیره می‌کند، اشتباه گرفته شود و چیزی که GIS را از سیستمهای تهیه نقشه مجزا می‌سازد، همان توانایی ترکیب کردن داده‌هاست. قابلیت اصلی سیستمهای کارتوگرافی ایجاد نقشه‌هایی است که به صورت رقمی در کامپیوتر ذخیره می‌شوند، امـا اطلاعـاتـی که از ترکیـب لایه‌های مختلفـی از داده‌ها به روشهای مختلف و با دیدگاههای مختلف بدست می‌آیند عملکرد اساسی یک GIS می‌باشد.

مؤلفه‌های سیستم GIS

در اینجا توضیح مختصری راجع به مؤلفه‌های اساسی سیستم GIS ارائه می‌گردد و هر یک از این مؤلفه‌ها در زیر شرح داده می‌شود:

ورودی داده‌ها (Data Input)

مؤلفه ورودی داده‌ها آنها را از شکل موجودشان به شکل قابل استفاده در GIS تبدیـل می‌کنـد. داده‌های مکانی معمولا به شکل نقشه‌های کاغذی و جداولی از اطلاعات توصیفی ، فایلهای الکترونیک از نقشه‌ها و اطلاعات توصیفی مربوط به آنها ، عکسهای هوایی و یا تصاویر ماهواره‌ای می‌باشند. بطور کلی مرحله وارد نمودن داده‌ها بسیار وقت گیر و پر هزینه بوده و ممکن است ماهها و یا حتی سالها به طول انجامد.

مدیریت داده‌ها (Data Management)

مدیریت داده‌ها یکی از مؤلفه‌های GIS بوده و شامل توابعی برای ذخیره ، نگهداری و بازیابی اطلاعات موجود در پایگاه داده‌ها می‌باشند. روشهای گوناگونی برای سازماندهی داده‌ها به صورت فایلهایی که کامپیوتر بتواند آنها را بخواند وجود دارد.

تجزیه و تحلیل و کار با داده‌ها (Data Manipulation And Analysis)

توابع مربوط به تجزیه و تحلیل و کار با داده‌ها در سیستم GIS ، تعییین کننده اطلاعاتی هستند که می‌تواند توسط این سیستم ایجاد شود. لیستی از قابلیتهای مورد نیاز به عنوان جزئی از نیازمندیهای سیستم باید تعریف شوند. برای پیش بینی روش تجزیه و تحلیل در سیستم GIS نیاز به دخالت کاربران در مشخص نمودن توابع و عملکردهای لازم برای سیستم می‌باشد.

خروجی داده‌ها (Data Output)

داده‌های خروجی ممکن است به اشکالی از قبیل نقشه ، جداولی از مقادیر یا نوشتار بوده و به صورت کاغذی (Hard - Copy) و یا به صورت رقمی (Soft - Copy) ارائه گردند. توابع خروجی مورد نیاز بر اساس نیازهای کاربران تعیین می‌شوند، لذا دخالت کاربران در مشخص نمودن خروجیهای مورد نیاز بسیار مهم می‌باشد.

مباحث مرتبط با عنوان

• سیستم مکان یابی جهانی یا GPS
• شبکه‌های مخابراتی
• عکسبرداری هوایی
• ماهواره

---

نویسنده: فلاحیان