مقدمه

گوزن زرد به زیر راسته نشخوارکنندگان و تیره گوزنها تعلق دارد. از این تیره دو جنس capreolus و cervus در ایران وجود دارد. از جنس Cervus دو گونه مهم قابل تشخیص است. مرال و گوزن زرد. اعضای جنس Cervus دارای دم با رشد زیادتر و کاملا واضح هستند. شاخ بلند و زائده‌های بالای چشمی وجود دارد. گوزنهایی هستند با اندازه بزرگ یا متوسط. دم در آنها نسبتا خوب رشد کرده و کاملا دیده می‌شود. شاخها بلند و با شاخه‌های زیاد و طول آن به دو سه برابر طول سر می‌رسد.

مشخصات

گوزنی است با اندازه متوسط که ارتفاع آن در ناحیه شانه 95 تا 110 سانتیمتر و طول بدن در حدود 240 سانتیمتر و طول دم با موهای انتهایی د رحدود 30 سانتیمتر است. گوشها بلند هستند ولی نوک آنها زیاد تیز نیست ولبه جلویی قسمت پایین گوش دارای حاشیه‌ای از مو است. پوزه برهنه و چروک‌دار و تیره رنگ است. سمها تیره رنگ و باریک و بلند هستند. رنگ زمینه بدن قهوه‌ای آهویی است. پهلوهای صورت و زیر پوزه و چانه تا پایین صورت و همچنین عقب چشمها متمایل به سفید است. پهلوهای بدن کمی از پشت که قهوه‌ای روشن است کمرنگ‌تر و متمایل به کرمی رنگ است.

در پشت و قسمت بالای پهلوهای بدن لکه‌های سفید واضحی دیده می‌شود. در طول وسط بدن دو خط سفید وجود دارد و در هر طرف پهلوها لکه‌های سفید رنگ به صورت یک خط پهن و کوتاه دیده می‌شود. دم سفید رنگ و با تعدادی موهای سیاه است. نزدیک قاعده دم بالای لکه سفید در هر طرف لکه‌ای از موهای سیاه وجود دارد. بطور کلی رنگ در فصول مختلف و در جنس نر و ماده و در افراد ممکن است تغییر کند. رنگ زمینه بدن در ماده‌ها کمی تیره‌تر است.

شاخ فقط در نرها وجود دارد و دارای قاعده قوی و ضخیمی است که در بالای آن شاخه یا زایده کوتاه بالای چشمی روئیده است. بالاتر از آن شاخ بتدریج پهن شده و قسمت مسطحی شبیه کف دست تشکیل می‌دهد که از آن یک شاخه یا دو شاخه داخلی منشعب می‌شود. از گوشه عقبی قسمت پهن یک ساقه قوی و استوانه‌ای شکل خارج می‌شود و معمولا این ساقه به سه شاخه کاملا رشد کرده منتهی می‌شود و زائده‌های کوچک دیگری از هر یک از آنها خارج می‌شود.

گوزن زرد در ایران در جنگلهای نواحی گرم جنوب غربی ایران زندگی می‌کند. روزها در انبوه درختان جنگل پنهان می‌مانند و فقط صبح زود و هنگام غروب در حاشیه جنگل ظاهر می‌شوند. از گیاهان جنگلی و جوانه درختها تغذیه می‌کنند. در ماه اول بهار بچه به دنیا می‌آورند. تعداد بچه‌ها یک یا دو تا است. بچه ها در داخل جنگل در جای کاملا محفوظ زائیده می‌شوند و در دو هفته اول در همانجا باقی می‌مانند. در نر شاخ تا اواسط زمستان می‌افتد و به جای آن شاخ تازهای روئیده می‌شود و تا تابستان شاخها رشد کرده و از پوسته خارجی تمیز داده می‌شود.

پراکندگی در ایران

در گذشته گوزن زرد در جنوب غربی ایران از خوزستان تا حدود کرمانشاه بطور فراوان وجود داشته است. ولی در چندین دهه اخیر تعداد آنها به سرعت کم شده است. در زمان حاضر فقط تعداد کمی از آنها در خوزستان در جنگلهای کرخه و دز باقی مانده است و همچنین تعداد کمی از آنها که بوسیله سازمان حفاظت محیط زیست به دشت ناز مازنداران و جزیره اشک واقع در دریاچه ارومیه برده شده در آنجا زندگی و تولید نسل کرده‌اند.

پراکندگی جهانی

سابقا در جنوب اروپا تا بالکان و ترکیه و همچنین شبه جزیره عربستان و عراق و ایران زندگی میکرده است. بعد از نابود شدن نسل آن در اروپا مجددا به آنجا برده شده و امروزه بطور وحشی در اروپای غربی دیده می‌شوند. نژاد گوزن ایرانی فقط در ایران و احتمالا در عراق زندگی می‌کند و نیز تعدادی از این گوزن از ایران به باغ وحش شخصی فن اپل در کرونبرگ آلمان برده شده و در آنجا نگهداری می‌شود.

مباحث مرتبط با عنوان

• آهو
• پستانداران
• راسته نشخوارکنندگان
• گوزن
• مشخصات پستانداران
• مرال