مقدمه
گیاهی است پایا ، به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر و پوشیده از کرکهای دراز که به حالت وحشی در جنگلها و اراضی بایر می‌روید. ریشه آن گوشت‌دار کم و بیش منشعب ، مخروطی شکل ، مستقیم و ضخامت آن 1.5 تا 2.5 سانتیمتر است. ساقه آن راست و استوانه‌ای شکل است.
برگهایی متناوب بزرگ و با دمبرگ دراز شامل 5 تا 7 لوب دندانه‌دار و گلهای به رنگ گلی مایل به بنفش با تزئیناتی از خطوط تیره دارد. مادگی آن مرکب از 10 تا 12 برچه می‌باشد که هر یک پس از رسیدن منحصرا دارای یک دانه می‌باشد. میوه پنیرک مسطح و ده قسمتی است. بذر پنیرک لوبیایی شکل و قهوه‌ای رنگ است.
نیاز اکولوژیکی
این گیاه در طول رویش به آب فراوان نیاز دارد. خاکهایی که این گیاه در آن کشت می‌شود باید دارای بافت متوسط و غنی از مواد غذایی و ضخامت زیادی داشته باشد.
آماده سازی خاک
در فصل پائیز شخم عمیقی زده می‌شود و سپس 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار
اکسید پتاس و 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 10 تا 20 کیلوگرم در هکتار
ازت به زمین اضافه می‌شود. در فصل بهار از انجام اعمالی که سبب کاهش رطوبت خاک گردد باید خودداری نمود در این فصل قبل از کاشت باید زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کاشت بذر آماده نمود.
تاریخ و فواصل کاشت
پنیرک بهتر است با غلات و با گیاهان و جنین به تناوب کشت شود. تکرار کشت این گیاه در یک زمین پس از سه سال انجام پذیر است. اواخر اسفند تا اوایل فروردین زمان مناسبی برای کشت مستقیم گیاه است. بذرها در ردیفهایی به فاصله 60 تا 80 سانتیمتر باید کشت شوند. برای هر هکتار زمین به سه تا چهار کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز می‌باشد.
در صورتی که بذرها به روش کپه ای کشت شوند فاصله ردیفها 60 تا 80 سانتیمتر و فاصله دو بوته در طول ردیف 30 تا 40 سانتیمتر مناسب است. در هر دو رویش عمق بذر در هنگام کاشت یک یا دو سانتیمتر مناسب است. در این روش برای هر هکتار زمین به 1 تا 1.5 کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز است.
کاشت
تکثیر پنیرک توسط بذر به صورت ردیفی صورت گیرد. بذرها در ردیفهایی به فاصله 60 تا 80 سانتیمتر و به عمق 1 تا 2 سانتیمتر کشت می‌شوند. پس از کشت ردیفی بذرها در زمین اصلی بلافاصله زمین را باید آبیاری نمود. چنانچه بذرها به روش کپه‌ای کشت شوند در هر چاله باید پنج تا شش بذر قرارداد و پس از سبز شدن به حذف بوته‌های ضعیف اقدام نمود.
فاصله ردیفهای در این روش 60 تا 80 سانتیمتر و فاصله دو بوته در طول ردیف 30 تا 40 سانتیمتر مناسب است. عمق دو بوته در طول ردیف 30 تا 40 سانتیمتر مناسب است عمق کاشت 1 تا 2 سانتیمتر می‌باشد.
داشت
در صورتی که بذرها بصورت متراکم در طول ردیفها کاشته شده باشند، باید در مرحله هفت تا هشت برگی به تنک کردن آنها اقدام نمود بطوری که فاصله دو بوته در طول رویش ردیف 30 تا 40 سانتیمتر گردد. این گیاه به اکثر علف کشها حساس است از این رو در طول باید دو تا سه بار اقدام به وجین مکانیکی علفهای هرز نمود. آبیاری منظم و به موقع نقش عمده‌ای در افزایش عملکرد دارد. از آفات این گیاه قارچ عامل بیماری زنگ است که برای مبارزه با آن می‌توان از محلول 0.4 zineb یا محلول 0.2 درصد به صورت محلول پاشی استفاده نمود.
برداشت
در روزهای آفتابی و خشک اوایل تابستان بتدریج برداشت گلهای پنیرک به همراه کاسبرگها صورت می‌گیرد. گلها را پس از برداشت باید به سبد منتقل کرد و از ایجاد هر گونه فشار به آنها خودداری نمود. برگهای بدون دمبرگ بتدریج توسط کارگر برداشت می‌شوند. بهترین زمان برداشت برگها هنگامی است که گیاهان به گل می‌روند.
در این مرحله برگها بیشترین مقدار مواد موثره را دارا می‌باشند. گلها را پس از برداشت باید به ضخامت دو تا سه بند انگشت بر روی هم قرار داد تا خشک شوند. از قراردادن گلهای پنیرک در آفتاب باید خودداری نمود، زیرا آفتاب تاثیر نامطلوبی بر مواد موثره آن دارد. نسبت گل و برگ تازه به خشک شش به یک و پنج به یک می‌باشد.
دامنه انتشار
نواحی مختلف البرز ، اطراف تهران، دره هفت حوض، کرج، شمال ایران، ایسپیلی (گیلان) آذربایجان ، دلیجان ، خوی ، آستارا ، نواحی غربی دریای خزر ، مرکز ایران ، اصفهان ، خراسان ، دامغان ، سمنان ، اراک ، فارس ، جزیره قشم ، بندر عباس، کرمان ، بلوچستان.
مباحث مرتبط با عنوان
