گیاهی است یکساله یا دو ساله دارای ساقه ای به ارتفاع 30 تا 60 سانتی متر و حتی بیشتر منشأ اولیه آن در عربستان بوده از آنجا که تدریجاً به نواحی دیگر انتقال یافته است پرورش آن امروزه در بعضی نواحی معمول است.
این گیاه برگهای دندانه دار با دندانه های منتهی به خارهای ظریف و نوک تیز دارد شکل ظاهری پهنک برگ آن که از طرفی عاری از تار و از طرف دیگر دارای شبکه ای از رگبرگهای کاملاً برجسته در سطح تحتانی است ، بهترین وسیله تشخیص این گیاه می باشد. از اختصاصات آن اینست که کاپیتولهائی منفرد و محصور در براکته هائی با ظاهر برگ مانند دارد. کناره براکته های مذکور نیز مانند برگ گیاه دارای خارهای ظریف و گاهی نیز در بعضی از فرم های پرورش یافته عاری از آن است گلهای آن عموماً لوله ای و دارای رنگ زرد مایل به قرمز است ولی تدریجاً زرد نارنجی می شود میوه اش بصورت فندقه سفید رنگ و دارای دسته تار نازک در قسمت انتهایی است.
گلرنگ گیاهی بلند روز است و در طول رویش به هوای گرم و تابش نور مناسب نیاز دارد. بذور معمولاً در دمای 8 تا 10 درجه سانتی گراد رویش پیدا می کنند. ولی دمای مطلوب برای جوانه زنی 18 تا 20 درجه سانتی گراد است. این گیاه به سرمای طولانی و سخت حساسیت نشان می دهد. بطوریکه برگها در دمای(2-) درجه سانتی گراد دچار سرمازدگی شده و گیاه خشک می شود. گلرنگ در درجه حرارتهای نزدیک به صفر زنده می ماند ولی رویش آن به کندی صورت می گیرد. در این شرایط گیاه تنها رشد رویشی (تولید ساقه ها و انشعابهای جدید) خواهد داشت.
این گیاه را باید در مناطق گرم و خاکهای مناسب با ضخامت زیاد سطح الارض کشت کرد اگر چه گلرنگ در هر نوع خاکی قادر به رویش است ولی خاکهای عمیق و دارای بافت متوسط را ترجیح می دهد. خاکهای تهی از مواد غذایی و همچنین خاکهایی که آب را در خود نگه می دارند برای گلرنگ مناسب نمی باشند.
بلافاصله پس از برداشت محصول قبل در اوایل پائیز شخم به زمین زده می شود و سپس 35 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت، 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 50 تا 70 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک افزوده با انجام دیسکی مناسب کلوخه ها را خرد کرده و بقایای علفهای هرز را نیز از بین می برند. بهتر است کمی قبل از کشت مقدار 20 تا 25 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک زمینهای فاقد ازت اضافه شود.اواخر زمستان زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کشت آماده می کنند.
گلرنگ را می توان با هر گیاهی به تناوب کشت کرد. چون پتاسیم نقش عمده ای در افزایش مواد موثره گلرنگ دارد بهتر است با گیاهانی که سبب کاهش پتاسیم خاک می شوند به تناوب کشت نگردد. گلرنگ را می توان دو سال متوالی در یک زمین کاشت اما باید در سال سوم و چهارم با گیاهان مناسب نظیر هویج و شبدر به تناوب کشت شود. بعد از آن زمین را به مدت یک برچه صورت آیش نگه داشت و سپس گلرنگ را مجدداً در آن کشت کرد.
زمان کاشت بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش دارد. گلرنگ در مناطق گرمسیر به عنوان یک محصول پائیزه کشت می شود ولی در مناطق سرد آنرا به صورت بهاره کشت می کنند. زمان مناسب برای کشت پائیزه گلرنگ مهر – آبان و برای کشت بهاره آن اوایل اردیبهشت خواهد بود و فاصله ردیفهای کاشت بین 40 تا 50 سانتی متر و فاصله دو بوته روی ردیف کاشت 15 تا 20 سانتی متر است. عمق بذر گلرنگ در موقع کاشت متفاوت است و بستگی به بافت خاک دارد. عمق بذر در خاکهای سبک شنی 4 تا 6 و در خاکهای سنگین 3 تا 4 سانتی متر باید باشد. در هر هکتار به 18 تا 20 کیلو گرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است.
کشت گلرنگ به وسیله بذر کار غلات به صورت ردیفی با فاصله ردیف بین 40 تا 50 سانتی متر و فاصله دو بوته روی ردیف کاشت 15 تا 20 سانتی متر صورت می گیرد. هنگام کاشت باید دقت نمود بذور در سطح خاک قرار نگیرند. زیرا ممکن است بعد از مدت کوتاهی طعمه پرندگان شوند. تراکم 150 الی 160 هزار بوته در هکتار مناسب است بلافاصله پس از کاشت بذر باید آبیاری مناسبی انجام گیرد.
بذور در شرایط مناسب پس از 6 تا 8 روز رویش پیدا می کنند. چنانچه پس از بارندگی سطح زمین سفت شود و خاک سله ببندد باید خاک بین ردیف ها و گیاهان را بر گردان و به اصطلاح سله شکنی نمود. برای این منظور می توان از چنگک گردان (روتاری) یا کولتیواتور استفاده نمود. باید دقت نمود که عمق کولتیواتور نباید زیاد باشد.عمل سله شکنی جهت تسریع در تهویه خاک باید 1 تا 2 بار در طول رویش گیاه انجام گیرد. یک بار وقتی که گیاهان کوچک هستند (در مرحله 4 تا 5 برگی) و بار دیگر قبل از اینکه فاصله ردیفها بر اثر رویش گیاهان مسدود شود.چنانچه تراکم بوته ها در ردیف کاشت زیاد باشد باید آنها را تنک کرد. اگر فاصله بوته ها در طول ردیف زیادتر از معمول (15 تا 20 سانتی متر) باشد رویشی گیاه سریع می شود در حالیکه رشد زایشی آنها کاهش می یابد و گیاه تعداد کمی گل خواهد داد. در این صورت عملکرد محصول کاهش می یابد. در طول رشد رویش گیاهان باید 1 تا 4 مرتبه علفهای هرز را وجین کرد. برای مبارزه با علفهای هرز می توان از علف کش های فلوبالکس (flubalex) به مقدار 5/3 تا 5/4 لیتر در هکتار و مالون به مقدار 3 تا 5/3 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود.
از آفات دیگر حشره گلرنگ(Acanthiophilus helranthi) است که برای مبارزه با آن می توان از پریمور ((pirimor استفاده نمود. همچنین از دیگر آفات قارچ عامل پوسیدگی ریشه گلرنگ (Alternaria carthmin)و(VERTICILIUM DAHIE) و بیماری بوته میری گلرنگ (puccinia carthami) می باشد.
مواد موءثره گیاه در گلهای آن وجود دارند. وقتی گلچه های لوله ای کاملاً باز شودن حاوی حداکثر مقدار ماده موثر خواهند بود گلچه ها در این مرحله قرمز رنگ می باشند گل دهی معمولاً 5/1 تا 2 ماه بطول می انجامد. چون گلها همه در یک زمان نمی رسند. زمان کافی برای برداشت آنها وجود خواهد داشت بطوریکه هر سه تا چهار روز گلهای کاملاً رسیده را برداشت می کنند. برداشت گلها با دست صورت می گیرد. که باید سریعاً خشک نمود. برای خشک کردن آنها را در سایه و در صورت زیاد بودن با خشک کن های الکتریکی در دمای 50 تا 60 درجه سانتی گراد خشک می کنند. عملکرد گل تازه بین 600 تا 700 کیلوگرم در هکتار می باشد که از آن 120 تا 150 کیلوگرم گل خشک تولید می شود. پس از جمع آوری گلها ، میوه ها(دانه ها) باقی می مانند. پس از اینکه سه چهارم کل میوه ها رسیدند آنها را برداشت می نمایند.
محصول را در سطوح کوچک با داس برداشت می کنند و دانه ها را با خرمن کوب جدا می سازند در سطح وسیع جمع آوری بذر با ماشین انجام می گیرد. عملکرد بذر تحت تاثیر شرایط اقلیمی محل رویش متفاوت و بین 1/1 تا 6/2 تن در هکتار می باشد.
از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد