گروههای عمده باکتریها از نظر پزشکی
باکتریها ارگانیسمهای تکسلولی هستند که اکثرا به صورت آزاد زندگی میکنند و دارای اطلاعات ژنتیکی و تولید انرژی و سیستمهای بیوسنتتیک لازم برای رشد و تولید مثل خود میباشند. باکتریها متنوعترین میکروارگانیسمها هستند که شامل گروههای زیادی میباشند. |
دید کلی
باکتریها مهمترین و متنوعترین میکروارگانیسمها هستند و تعداد کمی در انسان جانوران و سایر موجودات بیماریزا بوده و بطور کلی بدون فعالیت آنها حیات بر روی زمین مختل میگردد. تنها تعداد کمی از باکتریها مانند کلامیدیاها و ریکتزیاها اجبارا انگل داخل سلولی هستند. باکتریها از جنبههایی با یوکاریوتها تفاوت دارند. باکتریها ریبوزومهای 80S ، اندامکهای غشادار مانند
هسته ،
میتوکندری ،
کروموزوم حلقوی بدون پوشش دارند. باکتریها (به غیر از میکوپلاسماها) دارای دیواره سلولی هستند.
بطور یقین موجودات زنده یوکاریوتیک از موجودات زنده باکتری مانند بوجود آمدهاند و نظر به اینکه باکتریها ساختمان سادهای داشته و میتوان به آسانی بسیاری از آنها را در شرایط آزمایشگاه کشت داد و تحت کنترل درآورد ، میکروب شناسان مطالعه وسیعی درباره فرآیندهای حیاتی آنها انجام دادهاند. در این مبحث باکتریهای شایع با تاکید بر انواع بیماریزا در انسان معرفی میگردد.
اسپیروکتها
این باکتریها در آبهای آلوده ،
فاضلابها ، خاک و مواد آلی در حال پوسیدن یافت میشوند. به شکل فنر پیچیده و متحرک هستند. اندازه آنها از چند میکرون تا 500 میکرون است. سه جنس از اسپیروکتها بیماریزا هستند:
- تروپونما: شامل گونه تروپونما پالیزم است که این باکتری عامل مولد بیماری سیفلیس میباشد.
- بورلیا: این باکتری عال مولد بیماری تب راجعه میباشد.
- لپتوسپیرا: این باکتری از راه شکافها و زخمهای پوست وارد میشود و شایعترین شکل بیماری ، عفونت کلیه است.
کوکوسها و باسیلهای گرم منفی هوازی
جالبترین باکتریها در این گروه انواع متعلق به جنس سودوموناس است یکی از گونههای سودوموناس ، سودوموناس آئروجینوزا میباشد که این باکتری عفونتهای مجاری ادراری ، عفونتهای زخمی و سوختگیها ، آبسه و
مننژیت را ایجاد میکند. باکتریهای این گروه قادر به ساختن
آنزیمهای متعددی هستند و بدین نحو در تجزیه مواد شیمیایی نظیر حشره کشهایی که به خاک افزوده میشوند، کمک میکنند. مقاومت این گروه به
آنتی بیوتیکها از نظر پزشکی حائز اهمیت است.
باسیلهای گرم منفی بیهوازی اختیاری
آنتروباکتریاسه
این خانواده شامل گروهی از باکتریهای ساکن
روده انسان و سایر جانوران است. جنسهای باکتریهای روده عباتند از: اشیرشیا ، شیگلا ، کلبسیلا ، آنتروباکتر و ... . اشیرشیاکلی یکی از ساکنین اصلی روده بوده و آشناترین میکروبی که پژوهشهای فراوانی بر روی آن صورت گرفته است. سالمونلا یکی از باکتریهای بیماریزا است که یکی از گونههای آن مولد
بیماری تب تیفوئید میباشد. گونههای شیگلا عامل
اسهال خونی است. کلبسیلا عامل عفونت مجاری تنفسی ذاتالریه است. سرشیا عامل عفونت ادراری و تنفسی است و آنتروباکتر در عفونتهای مجاری ادراری نقش برعهده دارند.
ویبریوناسه
جنسهای مهم این خانواده شامل ویبریو و آئروموناس میباشد. گونه بیماریزا ویبریوکلرا است که عامل
بیماری وبا میباشد. باکتریهای متعلق به آئروموناس عامل
بیماری ذاتالریه و اختلالات روده میباشند.
هموفیلوس
یکی از گونههای آن به نام هموفیلوس آنفلوآنزا عامل مننژیت در کودکان و جوانان میباشد.
باکتریهای گرم منفی بیهوازی
در این گروه دو جنس مهم از نظر پزشکی به نامهای نایسریا و موراگزلا وجود دارد. نایسریا از اهمیت ویژهای برخوردار است و انگل غشاهای مخاطی در انسان بوده و درجه حرارت نزدیک درجه حرارت بدن انسان زندگی میکند، گونههای بیماریزا شامل باکتری مولد
بیماری سوزاک و باکتری مولد مننژیت میباشد. باکتریهای جنس موراگزلا در
التهاب بافت ملتحمه چشم دخالت دارند.
کوکوسهای گرم منفی بیهوازی
این باکتریها اختصاصا به صورت دوتایی ، گاهی تکتک ، خوشهای یا زنجیری قرار میگیرند. و همگی بدون حرکت و بدون اسپور هستند. باکتریهای متعلق به جنس ویلونلا بخش از میکروفلور طبیعی دهان و پلاک دندانی هستند.
کوکوسهای گرم مثبت
این گروه از باکتریها از نظر پزشکی شامل دو جنس استافیلوکوکوس و استروپتوکوکوس هستند. عدهای از باکتریهای استافیلوکوکوس مواد سمی تولید میکنند که
گویچههای قرمز خون و
گویچههای سفید خون را نابود میکنند. چندین نوع عفونت استافیلوکوکی بوسیله گونه استافیلوکوکوس اورائوس ایجاد میشود که در ایجاد
عفونتهای پوستی ، ذاتالریه و آبسههای مغزی دخالت دارند. استرپتوکوکها در تب زایمان ، تب مخملک ، گلودرد ،
تب روماتیسمی و
پوسیدگی دندان دخالت دارند.
باسیلها و کوکوسهای اسپوردار
دو جنس مهم اسپوردار باسیلوس و کلسترویدیوم میباشند. باسیلوس آنتراسیس عامل
بیماری سیاه زخم که معمولا در گاو ، گوسفند و اسب بیماری تولید میکند، میتواند به انسان انتقال پیدا کند. باکتریهای متعلق به جنس کلستریدیوم بیهوازی اجباری هستند و بیماریهایی که تولید میکنند شامل
کزاز و
بوتولیسم میباشد.
باکتریهای میلهای شکل گرم مثبت بدون اسپور
مهمترین این گروه جنس لاکتو باسیلوس میباشد. لاکتوباسیلوسها در
روده و حفره دهانی زندگی میکنند. در دهان این باکتریها نقشی در پوسیدگی دندان به عهده دارند. در صنعت از این باکتریها برای تولید کلم شور ، دوغ و ماست استفاده میشود. باکتری بیماریزای متعلق به این گروه "یستریا منوسایتوجنز" است که در تولید آبسه ، انسفالیت و آندوکاردیت ، دخالت دارد.
اکتینومیستها
از جنسهای مهم این گروه میتوان کورینه باکتریوم ، مایکوباکتریوم ، نوکاردیا ، اکتینومیسس و استرپتومایسس را نام برد.
- معروفترین و شناخته شده ترین گونه کورینه باکتریوم ، کورینه باکتریوم دیفتریا میباشد که عامل بیماری دیفتری میباشد.
- دو گونه مهم مایکوباکتریوم توبرکلوزیسکه عامل سل و مایکوباکتریوم لپرا که عامل جذام میباشد.
- گونههای متعلق به نوکاردیا در عفونتهای ریوی و عفونت مخرب دست و پا دخالت دارند.
ریکتیساها
این گروه شامل ریکتسیا و کلامیدیا میباشند. این دسته از باکتریها ، انگلهای درون سلولی اجباری هستند که فقط در درون سلول میزبان قادر به تولید مثل هستند و از این لحاظ به ویروسها شباهت دارند. یکی از بیماریهایی که عامل مولد آن ریکتسیا میباشد،
تیفوس است که بوسیه
شپش منتقل میشود ، گونههایی از کلامیدیاها موجب
کوری در انسان میشوند.
مایکوپلاسما
مایکوپلاسما باکتریهای فاقد
دیواره سلولی هستند. مهمترین گونه بیماریزا در انسان مایکوپلاسما نومونیا است که عامل ذاتالریه ابتدایی آتیپیک میباشد. این بیماری در بخش فوقانی
دستگاه تنفس و ندرتا مانند سایر ذاتالریهها ، عارض میشود.
مباحث مرتبط با عنوان