ریشه لغوی
کویل یک کلمه انگلیسی است که به صورت دست نخورده به زبان ما وارد شده است. و به همین شکل هم مورد استفاده قرار میگیرد. معنی آن «
سیم پیچ» میباشد و به کلافی از سیم که حالت پیچشی داشته باشد اتلاق میگردد.
دیدکلی
تصور کنید که یک رشته سیم را در پیرامون یک
خودکار بپیچید و سپس خودکار را از میان آن خارج کنید. سیم به جا مانده حالا دیگر یک سیم پیچ شده است. یا آنکه دانش آموزان معمولا تجربه ساختن
زنگ اخبار را با استفاده از یک
میخ آهنی و یک سیم که بدور آن میپیچند را دارند. سیم استفاده شده در زنگ اخبار یک سیم پیچ است.
معنای کاربردی
اما کلمه «کویل» در زبان فارسی و گفتگوهای روزمره در معنای سیم پیچ بکار نمیرود. بلکه در معنای خاصی به کار میرود. کویل به یکی از
قطعات اتومبیل گفته میشود. این قطعه در
محفظه موتور اتومبیلها جای دارد و در سیستم برقی آنها برای مشتعل کردن سوخت بکار گرفته میشود.
چنانکه میدانید خودروها با استفاده از سوختهای مختلفی کار میکنند. به عنوان مثال
اتومبیلهای سواری با سوزاندن
بنزین یا
گاز ، و
کامیونها و ماشینهای بزرگ از طریق
سوزاندن گازوئیل (که همگی از
مشتقات نفت خام هستند) تولید نیرو میکنند. اتومبیلهای سواری برای سوزاندن بنزین یا گاز به
جریان برق نیاز دارند. در حالی که کامیونهایی که بوسیله گازوئیل کار میکنند، برای سوزاندن گازوئیل نیاز به
الکتریسته ندارند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که کویل تنها در سیستم برقی ماشینهای بنزینی و گازی کاربرد دارد.
نحوه عمل
در موتورهایی که سوخت آنها بنزین یا
گاز مایع است برای مشتعل ساختن مخلوط سوخت و اکسیژن موجود در
سیلندر موتور از یک
جرقه الکتریکی استفاده میشود. این جرقه الکتریکی که در دهانه
شمع ماشین ایجاد میشود به مقدار زیادی
انرژی الکتریکی نیازمند است که میبایست بوسیله منبع جریان الکتریکی ماشین یعنی
باطری تامین شود.
میزان جریان الکتریکی ایجاد جرقه
در این نوع ماشینها ( که دارای
موتور اشتعال جرقهای هستند) برای ایجاد یک جرقه الکتریکی حدودا به 12000 ولت
اختلاف پتانسیل نیاز است. در حالی که اختلاف پتانسیل خود باطری ماکزیمم 12 ولت است. برای افزایش دادن این ولتاژ (تقریبا افزایش 1000 برابری) از کویل استفاده میشود.
ساختمان کویل
راز این افزایش 1000 برابری ولتاژ را میبایست در ساختمان کویل جستجو کرد. بدین منظور ساختمان داخلی کویل را به صورت اجمالی بررسی میکنیم. در داخل کویل دو سری سیم پیچ وجود دارد که عبارتند از سیم پیچ اولیه و سیم پیچ ثانویه. سیم پیچ اولیه همان سیم پیچی است که ولتاژ را به کویل وارد میکند و به
باطری اتومبیل متصل است. و سیم پیچ ثانویه همان سیم پیچی است که ولتاژ را به محل ایجاد
جرقه میبرد. اما این دو سیم پیچ از یکدیگر جدا نیستند. و هر دو به دور یک هسته آهنی نرم پیچیده شدهاند. افزایش ولتاژ ایجاد شده در کویل به دلیل ساختار این سیم پیچها است. سیم پیچ اولیه کلفتتر بوده و دارای تعداد دورهای معدودی میباشد. لیکن سیم پیچ ثانویه دارای تعداد دورهای بسیار زیاد بوده و البته نازکتر است.
نحوه ایجاد ولتاژ بسیار بالا
ولتاژ بوجود آمده در سیم پیچ ثانویه (که عامل ایجاد جرقه در دهانه شمع است) از طریق
پدیده القا متقابل بوجود میآید. یعنی سیم پیچ اولیه که به باطری متصل است، دارای یک جریان میشود که این جریان برقرار شده باعث تشکیل یک
میدان مغناطیسی در اطراف هر دو سیم پیچ میشود. (لازم به ذکر است هر سیم دارای
جریان الکتریکی بدور خود یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند). این میدان بوجود آمده در اطراف سیم پیچها باعث القا شدن یک جریان الکتریکی در سیم پیچ ثانویه میگردد.
جریان القا شده در سیم پیچ ثانویه بطور مستقیم متناسب است با تعداد دورهای این سیم پیچ. یعنی هرچه تعداد دورهای سیم پیچ ثانویه بیشتر باشد، جریان القا شده در این سیم پیچ نیز بیشتر خواهد بود.
اما کار به اینجا ختم نمیشود. چرا که ولتاژ القا شده در سیم پیچ ثانویه هنوز برای ایجاد جرقه کافی نیست. تا آنکه جریان موجود در سیم پیچ اولیه به طریقی قطع شود (توسط
پلاتین) به محض قطع شدن جریان گرفته شده از
باطری ، میدان مغناطیسی ایجاد شده در اطراف سیم پیچها متلاشی میشود و به شکل جریان الکتریکی در سیم پیچها القا میگردد. لیکن هر کدام از سیم پیچها متناسب با تعداد دورهای خود مقداری از این القا جریان را برخود اختصاص میدهند و از آنجا که تعداد دورهای سیم پیچ ثانویه بسیار بیشتر از سیم پیچ اولیه است. بنابراین ولتاژ القا شده در سیم پیچ ثانویه به مراتب بزرگتر از ولتاژ اولیه گرفته شده از باطری خواهد بود. که این ولتاژ افزایش یافته برای ایجاد جرقه الکتریکی در یک
موتور اشتعال جرقهای کفایت میکند.
کاربرد
بارزترین کاربرد کویل در
سیستم برقی ماشینهای اشتعال جرقهای است.
مباحث مرتبط با زمین