کهکشان آندرومدا ، زن به زنجیر کشیده شده ، امراة المسلسله ، M31
مقدمه
یکی از زیباترین و معروفترین اجرام آسمان شب کهکشان آندرومدا است . برای اولین این کهکشان را
عبدالرحمن صوفی اخترشناس ایرانی قرن چهارم به صورت لکهای ابر مانند ثبت کرد. اما ماهیت آن چندین قرن بعد آشکار شد. در سال 1924
ادوین هابل با استفاده از تلسکوپ 2.5 متری مونت ویلسون متوجه شد که این لکه ابر مانند متعلق به
کهکشان راه شیری نیست و خود یک کهکشان دیگری است . M31 از همسایههای کهکشان ماست و در حدود 2.9 میلیون
سال نوری با ما فاصله دارد.
M31 از راه شیری کمی بزرگتر است و درازای آن در حد 150000 سال نوری است و شامل حدود 400000 میلیون ستاره یعنی دو برابر تعداد ستارههای کهکشان ماست. همانطور که ما با رصد کردن این کهکشان لذت میبریم شاید
موجودات باهوشی در کهکشان آندرومدا نیز از دیدن کهکشان ما لذت ببرند.
امراة المسلسله (آندرومدا) در اساطیر
آندرومدا دختر زیبای سه فه ئوس (قیفاووس) و کاسیوپیه (
ذات الکرسی) پریان را از خود خواهی بیش از اندازهاش به خشم آورد. نپتون ، برای تنبیه وی ، او را به صخرهای در کناره دریا زنجیر کرد تا شکار اژدهایی دریایی شود که در آن هنگام ساحل دریا را عرصه تاخت و تاز خود کرده بود. درست در همان لحظهای که اژدها به اندرومدا حمله آورده بود، پرسه ئوس (برساووس) با جادو غول را به سنگ بدل کرد و آندرومدا را نجات داد.
جایگاه و ویژگیها
در گروه محلی
کهکشانها ، کهکشان بزرگ امراة المسلسله (که به M31 یا NGC224 نیز معروف است) شایسته توجه است - توجهی که معلول شباهت بسیار زیاد آن به کهکشان ماست و درباره آن اطلاعاتی در اختیار ما قرار میدهد. این کهکشان ، اگر چه اندکی بزرگتر از کهکشان ماست، ولی از فاصله 2،000،000 سال نوری چون لکه ابر مانند کم سویی از قدر ظاهری 4.3 به چشم برهنه میآید.
زیبایی این کهکشان ، در عکسهایی آشکار میشود که با زمان عکسبرداری طولانی گرفته شدهاند. در این عکسها کهکشان چون قرص بیضوی کم ضخامتی به نظر میرسد که با خط دید زاویه 15 درجه میسازد. مرکز بیضی فوق العاده پرنور است و با دو بازوی مارپیچی احاطه شده است که بیش از چهار بار هسته را دور میزنند. بازوها شامل تعداد زیادی
سحابی است. تفکیک بازوهای مارپیچی به ستارگان منفرد مدتها پیش در 1923 صورت گرفت، اما تلاشهایی که برای تشخیص ستارگان مجزا در بخش مرکزی به عمل آمد تا بیست سال بعد از آن ، نافرجام ماند. مرکز کهکشان در همه عکسها به صورت توده روشنی بود بدون هیچگونه جزئیات.
جمعیتهای ستارهای
توده روشن مرکزی در 1943 با موفقیت تفکیک شد.برای این کار بجای صفحات عکاسی معمولی که تا آن زمان بکار برده میشد و نسبت به نور آبی حساس بود، از نوع جدیدی صفحه عکاسی که نسبت به نور سرخ حساس است استفاده شد. بر روی این نوع جدید صفحات عکاسی ،
ستارگان به وضوح تمام به واحدهای متمایزی تفکیک شدند. این کشف پیامد های تازه ای نیز داشت که مهم ترین شان این بود که ستارگان را میتوان به دو گروه کلی تقسیم کرد: جمعیتهای ستارهای І و جمعیتهای ستارهای ІІ.
ستارگان جمعیت І معمولا در
بازوهای کهکشانهای مارپیچی و نیز در
کهکشانهای نامنظم نظیر
ابرهای ماژلانی یافت میشوند. صفت ممیزه این گروه از ستارگان این است که رنگ آنها آبی و دمای سطحی آنها زیاد است.
ستارگان جمعیت ІІ معمولا در خوشههای کروی ،
کهکشانهای بیضوی و نیز در مراکز کهکشانهای مارپیچی یافت میشوند. پر نورترین ستارگان این گروه ، آبی رنگ و سوزان نیستند بلکه سرخ و سردند.
ستارگان امراة المسلسله
در بیست سال گذشته بیش از یکصد
ابر نواختر در کهکشان امراة المسلسله کشف شدهاند که بیشتر آنها نزدیک به مرکز کهکشان بودهاند. اما چیزی که شایسته توجه خاص است ابر نو اختری که در 1885 مشاهده شد. این کهکشان با سرعتی نزدیک به 300 کیلومتر در ثانیه به خورشید نزدیک میشود، ولی بخش اعظم این سرعت مربوط به دوران کهکشان خود ما است که
منظومه شمسی را با سرعت نزدیک به 320 کیلومتر در ثانیه به کهکشان امراة المسلسله نزدیک میکند.
قدر ظاهری
سرة الفرس پر نورترین ستاره این صورت فلکی ، 1.2 است. در دسته بندی ستارگان بایر(آلفا) – امراة المسلسله نامیده شده است. آنچه در این قسمت آسمان شایان توجه بسیار است شیئ است که نام علمی آن NGC224 است و در نزدیکی (نو) - امراة المسلسله جای دارد. به چشم برهنه به صورت ستاره ابر مانندی از قدر پنجم میآید به سرشت واقعی آن فقط با کمک تلسکوپی نیرومند میتوان پی برد. M31 کهکشانی است کاملاً شبیه به کهکشان ما این کهکشان از میلیاردها ستاره تشکیل شده و اندکی از کهکشان ما بزرگتر است دورترین شیی است در فضا که با چشم برهنه می توان دید. نوری که کهکشان بزرگ امراة المسلسله را ترک کند پس از سفری 2،000،000 ساله در فضا به ما می رسد.
مباحث مرتبط با عنوان