| انگيزه‌هاي بيروني کاربردهاي گسترده‌اي دارد، به عبارتي هر کجا که ايجاد يادگيري ، تغيير رفتار ، افزايش سطح عملکرد مدنظر باشد استفاده از اصول مربوط به انگيزه‌هاي بيروني لازم به نظر مي‌رسد. هر چند هر سه مورد فوق همپوشي گسترده‌اي با يکديگر دارند، بطور مجزا مورد بحث قرار مي‌گيرند. |
کاربرد انگيزه‌ها بيروني در امر يادگيري
در تمام مواردي و مباحثي که با اهداف يادگيري پيوند مي‌خورند استفاده از مبحث انگيزش بيروني معني پيدا مي‌کند. همچنانکه در آزمايشها و پژوهشهاي مربوط به فرآيند يادگيري که به صورت تحقيقات اوليه در
نظريه رفتارگرايي انجام مي‌گرفت از مشوقها و پاداشهايي که سيستم انگيزشي فرد را فعال مي‌سازد استفاده شده است. امرزه در بهبود فرآيند يادگيري به صورت عملي و کاربردي نيز از فعالسازي اين سيستم بهره برده مي‌شود.
آموزش و پرورش
اساسي‌ترين نهادي است که با امر يادگيري ارتباط دارد. امروزه در اين سيستم نيز به طور فزاينده‌اي از فعالسازي انگيزش بيروني استفاده مي‌شود. فرآيند نمره دهي ، استفاده از جوائز و امتيازات ويژه در سطح کلاس ، مدرسه ، ناحيه ، استان ، کشوري ، نمونه بارز استفاده از انگيزه‌هاي بيروني براي بالا بردن سطح يادگيري دانش آموزان و عملکرد آنهاست.
شيوه‌هاي تربيتي
براي ايجاد رفتارها و اعمال مناسب در کودکان شيوه‌هاي تربيتي که توسط متخصصان و روان شناسان توصيه مي‌شود بويژه در سالهاي اوليه در کودکي مبتني بر فعالسازي انگيزش بيروني است. انوع وعده و وعيدها و پاداشها و جوائزي که براي کودک در نظر گرفته مي‌شود معمولا به صورت موفقيت آميزي مورد نظر را موجب مي‌شود.
کاربرد انگيزه‌هاي بيروني در افزايش سطح عملکرد
اهداف مربوط به بالا بردن سطح عملکرد در حوزه‌هاي مختلفي ديده مي‌شود. بطوري که سيستم آموزش و پرورش به عنوان مثال در افزايش سطح عملکرد به همان اندازه تلاش براي يادگيري ديگر است. با توجه به اين مطلبي که سطح عملکرد جنبه‌هاي عملي يادگيري را و يا به عبارتي نتيجه فرآيند يادگيري را در بر مي‌گيرد، در اين مقوله نيز آموزش و پرورش چه از بابت افزايش سطح عملکرد دانش آموزان و چه از جنبه افزايش سطح عملکرد معلمان مورد توجه قرار مي‌گيرد.
سازمانها ، مراکز ، کارخانجات و ... از عمده مراکزي هستند که براي افزايش سطح عملکرد از اصول مربوط به انگيزش بيروني سود مي‌جويند. مديران کار آمد معمولا مي‌دانند که با استفاده از چه منابع انگيزشي مي‌توان کارآيي کارکنان خود را بالا ببرند. انواع ارتقاهاي شغلي ، افزايش سطح درآمد ، جوائز و پاداشها مشوقهايي هستند که با فعالسازي سيستم انگيزشي کارايي افراد را بالا مي‌برند. استفاده از اين مشوقها معمولا با رعايت ساير اصول مربوط به آن با سرعت بيشتري کارايي فرد را افزايش مي‌دهد.
کاربرد انگيزش بيروني در تغيير رفتار
اصول مبتني بر تغيير رفتار عمدتا بر پايه رفتار گرايي و استفاده از پاداشها و مشوقها صورت مي‌گيرد. در سطوح خفيفتر اين تغيير توسط والدين مي‌تواند بگيرد و در سطوح تخصصي تر وارد حوزه
روانشناسي باليني و مشاوره مي‌شود. روان شناسان باليني مشاوران از شيوه‌هايي استفاده مي‌کنند که با ارائه پاداشها و تقويت کننده‌ها در جهت تغيير رفتارهاي نابهنجار تلاش مي‌کنند. استفاده از شيوه اقتصاد پته‌اي نمونه‌اي از استفاده متخصصان باليني و مشاوران از فعالسازي سيستم انگيزشي است.
معايب و مزاياي کاربرد انگيزه هاي بيروني
اثر بخشي سيستم انگيزشي بيروني وابسته به اصولي است از جمله توجه به
تفاوتهاي فردي ، انتخاب نوع مشوق ، طول زماني ارائه مشوق و ميزان تلاش براي رسيدن به هدف و ... بدين لحاظ کاربرد انگيزش بيروني زماني معني پيدا خواهد کرد که مطابق با اصول دقيق و صحيح طراحي و اجرا شود. در اين صورت و با رعايت اين جوانب نتايج سريع و کارآمد اين سيستم بسيار قابل توجه خواهد بود.
از آنجا که در اکثر سيستمها و نهادهاي آموزشي و ساير مراکز زمان از اهميت خاصي برخوردار است، طرحان و برنامه ريزان چه در سطوح خود و چه در سطح کلان از برنامه‌هايي که نتايج سريعتري را به بار آورد استقبال بيشتري به عمل مي‌آوردند. استفاده از انگيزه‌هاي بيروني اين نياز را در حد بالايي ميسر مي‌سازد.
قابل توجه است که برنامه‌هاي يک مرکز آموزشي که هدف افزايش عملکرد دانش آموزان در نوبت دوم سال تحصيلي مدنظر است، آنچه به عنوان يک برنامه مفيد در ماههاي پاياني سال تحصيلي مثمر ثمر خواهد شد برنامه‌اي خواهد بود که بر اساس سيستم انگيزشي بيروني طراحي و بکار برده مي‌شود.
از سوي ديگر استفاده از اين برنامه‌ها از آنجا که با مسائل و هزينه‌هاي اقتصادي پيوند مي‌خورد چندان مقرون به صرفه نخواهد بود و قابل توجه تر اينکه احتمال کاهش عملکرد بعد از قطع مشوقهاي بيروني بسيار بالا خواهد بود. بر اين اساس رفتار مورد نظر تا زماني ادامه پيدا خواهد کرد که مشوق بيروني همچنان وجود دارد و جالب تر اينکه در برخي اوقات حفظ همان سطح اوليه مشوق بيروني کاهش عملکرد را نيز موجب خواهد شد.
به عبارتي تداوم و تکراري بودن پاداش بيروني ارزش آن را به عنوان محرکي که سيستم انگيزشي فرد را راه اندازي مي‌کند، کاهش خواهد داد. بنابراين استفاده از روال افزايشي در استفاده از اين مشوقها اهميت بسزايي پيدا مي‌کند. از سوي ديگر استفاده کلان از اين سيستم بويژه در سنين پايين سبب شکل گيري و عادت به سيستم انگيزشي بيروني خواهد شد. به اين صورت که افراد ياد خواهند گرفت همواره با مشوقهاي بريوني فعاليت کنند و کمتر از
انگيزش دروني که سيستمي پايا و مقاوم است استفاده خواهند کرد.
مباحث مرتبط با عنوان
