چینه شناسی آب و هوایی (Climacostratigraphy)
کنترل آب و هوای گذشته بوسیله تکرار چینهای سنگهای شیمیایی و سیلیسی تخریبی
در جریان
رسوبگذاری از منابع قارهای و تشکیل سیستمهای رسوبی ، آب و هوا نقش اصلی را داراست.
آب هوی گرم
در آب و هوای گرم به هنگام ریزش بارانهای شدید فصلی ، رسوب ذرات سیلیسی تخریبی به حداکثر میرسد. بنابراین تشکیل ماسه سنگهای قرمز آهندار حاکی از همین شرایط است.
آب و هوای غیر فصلی
در آب و هوای غیر فصلی ،
سنگهای شیمیایی که در بخش انتهایی رسوبات تشکیل میشود مؤید آب و هوای مرطوب بوده و باعث تشکیل لایههای
زغال سنگ میشود.
آب و هوای خشک
در آب و هوی خشک
کربناتها و
رسوبات تخریبی بوجود میآید. بنابراین تکرار چینهای سنگهای
سیلیس به ذرات تخریبی و سنگهای شیمیایی به نظر میرسد با چرخههای آب و هوایی قدیمی و حوادث پیشروی و پسروی رسوبات و
تکتونیک در ارتباط است.
مدل تغییر آب و هوا
مدل موارد بحث ، عمدتا دربر گیرنده آب و هوای گرم است. این مدل ،
چرخه آب و هوای قدیم را بر اساس تکرار چینهها و واحدهای لیتولوژی گسترده جانبی که منشا آنها از لحاظ آب و هوا اهمیت دارد، مورد ارزیابی قرار میدهد.
مثالی برای مدل تغییر آب و هوا
رسوبات غیر دریایی با منشا شیمیایی نظیر محیطهای تشکیل رسوبات زغال سنگی و یا سنگهای قدیمی فرسایش یافته نمایانگر دورههای نسبتا مرطوب و آب و هوای قدیم هستند. در حالیکه
سنگ آهک ،
دولومیت و
رسوبات تبخیری نمایانگر دورههای نسبتا خشک هستند. هر چند که شرایط ایدهآل تشکیل زغال سنگ و زغال سنگ نارس در آب و هوای نسبتا مرطوب رخ میدهد در حالیکه به علت
فرسایش خاکها ،
پوشش گیاهی ، و وجود زمینهای مرتفع فاقد رسوبات سیلیسی تخریبی و تجزیه شده نسبتا کمتر است.
تاثیر ریزشهای فصلی بر رسوبات حوضهها
شرایط مطلوب برای وجود رسوبات سیلیسی تخریبی به یک حوضه رسوبی ظاهرا در اثر ریزش بارانهای فصلی بوجود میآید، چون فصلی بودن این بارانها باعث محدودیت پوشش گیاهی در مناطق مرتفع میشود. اگر ریزش باران در خلال مرحله موسمی مرطوب کوتاه و خشک طولانی کاهش بیشتری یابد، واکنشهای رسوبی ،
فرسایش و جابجایی ذرات تخریبی را کاهش داده و کربناتهای دریاچهای و
تشکیل جلگهها را افزایش میدهد.
محیط قارهای بیشتر در شرایط نیمه خشک ، تا خشک باعث بوجود آمدن رسوبات تبخیری شده و مقدار
رسوبات تخریبی برای حمل به سیلابها محدود میشود.
طبقه بندی تغییرات آب و هوایی
منظور از تفسیر تغییرات آب و هوای دورانهای قدیم بر اساس
چینه شناسی لایههای حساس به آب و هواست. در طبقه بندیها تغییرات آب و هویی دراز مدت بیشتر مد نظر است.
حرکت قارهای
این تغییرات آب و هوایی را به حرکات قارههای در
طول جغرافیایی نسبت میدهند. فرآیندی که ممکن است به چند میلیون سال وقت نیاز داشته و میتواند دورهای یا غیردورهای باشد.
کوهزایی نیز میتواند در خلال چند میلیون سال بر آب و هوا تاثیر گذارده و میتواند دورهای یا غیردورهای باشد.
حرکات کوهزایی
بسته به تغییرات جریان جوی ، کوهزایی میتواند در ایجاد آب و هوای خشک تر یا مرطوب تر موثر باشد. چنین تاثیراتی میتواند بر
رسوبگذاری در بین کوهستانها و حوضچههای ایجاد شده در مقیاس جهانی و همچنین منطقهای حائز اهمیت باشد. تغییرات آب و هوایی در ارتباط با 100 تا 400 چرخه در
مدار زمین به عنوان تغییرات متوسط طبقه بندی میشود.
تغییرات آب و هوایی که با نیروی مدارها کنترل میشود تغییرات چرخهای قلمداد میشود.
تغییرات آب و هوایی کوتاه مدت
توصیف چرخههای آب و هوایی که مدت آنها از چرخههای کوتاه مدت ، کوتاهتر ولی بیشتر از طوفانهای لحظهای یا موسمی است، موسوم به چرخههای بسیار کوتاه مدت بوده و به چند سال یا چند هزار سال میرسد. در خلال
دوره هولوسن در مناطق گرمسیر و زیر گرمسیری آفریقا که آب و هوا از شرایط نسبتا مرطوب به خشک تغییر کرده است، این دورهها بخوبی قابل تشخیص هستند.
نتیجهگیری
در اکثر سیستمهای رسوبی ، آب و هوا در تشکیل نوع رسوبات ، کنترل کننده بوده و بدین ترتیب چرخههای شواهد آب و هوایی در تکرار چینه شناسی لایههای رسوبی شیمیایی و سیلیس تخریبی انعکاس مییابد. بسترهای گسترده و افقی
زغال سنگ و یا خاک های قدیمی شسته شده نمایانگر دوره های مرطوب است. کربناتها و یا واحدهای تبخیری و خاک های خشک نمایانگر فواصل آب و هوای خشک هستند. تجمع ذرات تخریبی سیلیسی در هنگام بارندگی شدید و موسمی باران به حداکثر میرسد.
فواید مطالعه آب و هوای دوران قدیمی
مطالعات آب و هوایی دوران قدیمی و ادغام تحلیلهای حاصل با مدلهای موجود (
پیشروی - پسروی و
تکتونیک) شناخت ما را درباره بسیاری از سوبات زمینی - تخریبی ، حاشیه طبقهای و تغییرات لایهای در سطح قاره افزایش میدهد.
مباحث مرتبط با عنوان
