مقدمه
گیاهان هرز برای ادامه زندگی در شرایط مختلف توانایی فوقالعاده زیادی دارند، پراکندگی آنها چه از راه دستگاه رویشی و چه از راه بذر ، آلودگی مناطق جدید کشت را سبب میشود.
خواب وسیلهای است که بذور گیاهان هرز به آن طریق میتوانند سالها بدون تغییر در خاک باقی بمانند و در زمانی که شرایط رویش مساعد شود سبز شده و نمو خود را آغاز کنند. اگرچه گیاهان هرز در محیطهای خاص رویش مییابند و مراحل رشد و نمو خود را طی مینمایند ولی به هر حال میتوان انسان را عامل اصلی انتشار آنها دانست.
طبقهبندی گیاهان هرز
گیاهان هرز یک ساله
گیاه یکساله گیاهانی را گویند که چرخه زندگی آنها یعنی از سبز شدن تا تولید دانه در طی یک سال انجام میشود و سپس از بین میرود. گیاهان یکساله زمستانه ، گروه گیاهانی هستند که در پاییز دانه آنها سبز شده و در طول زمستان زندگی سطحی ، خود را میگذرانند و در بهار یا اوایل تابستان به دانه مینشینند. گیاهان یکساله تابستانه گیاهانی هستند که دانه آنها در بهار سبز شده و در پاییز همان سال دانه تولید میکنند و ضمنا ممکن است برای عدهای پاییز یا احیانا زمستان فصل رویش و تولید باشد.
گیاهان هرز یک ساله زمستانه در میان گیاهان زراعی کاشت شده در پاییز مانند
یونجه و گیاهان
تیره گندمیان در ابتداش کشت بیشتر دیده میشوند. گیاهان هرز یکساله تابستانه مانند
جو وحشی و
خرفه گرایش به وجود داشتن در میان گیاهان زراعی کشت شده در بهار مانند
گندم بهاره ،
ذرت و بسیاری از سبزیهای بهاره را دارند. گیاهان زراعی که در بهار و یا پاییز کاشته میشوند معمولا در حالات زیر مشاهده میشود:
- گیاهانی که در بهار کاشته میشوند گرایش بیشتری به نابود کردن گیاهان هرز پاییزی دارند.
- گیاهانی که در پاییز کاشته میشوند در برابر گیاهان هرزی که در بهار جوانه میزنند رقابت بیشتری از خود نشان میدهد.
گیاهان هرز دو ساله
چرخه زندگی گیاهان دوساله در طی دو سال تکمیل میشود. این قبیل گیاهان در سال نخستین ، تولید ساقه و برگ میکنند و در دومین سال به گل نشسته ، دانه داده و سپس از بین میروند. تعدادی از گیاهان هرز پاییزی در این طبقه از گیاهان قرار دارند. مانند
کنگر صحرایی ،
هویج وحشی ،
علف ماهور. این قبیل گیاهان برای تحریک و تشکیل قسمتهای مختلف گل به یک دوره سرما نیاز دارند، از این قبیل گیاهان بیشتر در مناطق معتدله دیده میشوند. حساسیت گیاهان هرز دو ساله در مرحله رویش (تولید ساقه و برگ) نسبت به علفکشها بیش از هر زمان است.
گیاهان هرز چندساله
گیاهان هرز چند ساله گیاهانی هستند که اغلب بیش از دو سال و شاید بدون محدودیت زمانی زندگی میکنند. سادهترین مثال برای گیاهان هرز چند ساله که بطور فراوان در شهرستان کرج نیز وجود دارند،
گل قاصد ،
ترشک ،
بارهنگ است. ازدیاد گیاهان چند ساله علاوه بر بذر ، از طریق قطعات اندامهای مختلف گیاه مانند ریشه و ساقه امکان دارد. تعدادی از گیاهان هرز چند ساله بوسیله غده ، ریشههای خزنده ،
ساقههای خزنده ،
ساقههای زیرزمینی قادر به تکثیر و ازدیاد میباشند.
از بین بردن گیاهان هرز چند ساله
نمو مجدد این گیاهان از قسمتهای زیرین ، بعد از آن که اندامهای هوایی آنها از بین رفت آغاز میشود. این قبیل گیاهان حتی بعد از آنکه بوسیله گیاهکشها کاملا نابود میگردند با نمو دانههای موجود در خاک قادرند مجددا محیط را آلوده سازند. گیاهان هرز چند ساله جوانی که عمری بین 6 تا 8 هفته دارند، با مواد شیمیایی و یا با عملیات کشتن نظیر عمل شخم به آسانی ریشهکن شده از بین میروند، در حالی که مبارزه با گیاهان مسنتر دشوارتر بوده و مصرف یک بار گیاهکش برای از بین بردن آنها کافی به نظر نمیرسد.
برای از بین بردن گیاهان هرز چند ساله مراقبتهای مداوم و طولانی لازم است، زیرا بسیاری از دانههای آنها ممکن است سالها با حفظ قدرت رویش خود به حالت خواب باقی مانده و چنانچه در شرایط مساعد قرار گیرند، با رویش خود ، مجددا موجب آلودگی محیط گردند. روشهای مختلف فیزیکی مانند شخم زدن و درو کردن که در مواقع مناسبی صورت میگیرد برای جلوگیری از تولید بذر گیاهان هرز در مزارع متداول هستند. یک گیاه به تنهایی قادر به تولید هزاران دانه میباشد. البته تعدادی از دانهها در اثر تناوب زراعی از بین میروند و تعداد دیگری هم در نتیجه اعمال زراعی مانند شخم ، به اعماق خاک داخل میشوند و قدرت حیاتی خود را از دست میدهند.
ولی تنها یکی از همین دانهها کافی است پس از سبز شدن با نمو خود به مرور زمان و بتدریج موجب آلودگی شدید مزارع گردد. معمولا گیاهان هرزی که دوران رویش آن با دوران رویشی گیاهان زراعی توام است آلودگی بیشتری در محیط ایجاد میکنند. با وجودی که علفکشها قادر به لگام هرز تا قبل از تولید بذر هستند معهذا متوقف ساختن گسترش گیاهان هرز در درجه اول اهمیت قرار دارد.
مباحث مرتبط با عنوان
