به دستور خداوند،
حضرت ابراهیم همسرش
هاجر و فرزندش
اسماعیل را که تازه متولد شده بود، به وادی خشک و سوزان
مکه برد. آنها هیچ زاد و توشه ای نداشتند. ابراهیم آندو را کنار درختچه ای در نزدیکی مکان
کعبه نشانید و سپس از مکه خارج شد. پس از اندک زمانی آب همراه هاجر تمام و تشنگی بر آنها غالب شد.
تشنگی فرزند، مادر را به تلاش برای یافتن آب وا داشت. هاجر در پی آب، فاصله میان کوه «
صفا و مروه» را به گمان دیدن آب دوان دوان می پیمود ولیکن هر بار سرابی بیش نبوده. او هفت بار این مسیر را پیمود. تا اینکه به اعجاز الهی به ناگاه از زیر پای اسماعیل چشمه ای ظاهر شد و آب فوران زد.
هاجر مشک را پر کرد و به فرزندش نوشانید. پس از مدتی قبایل «جرهم» متوجه شدند در این منطقه آبی وجود دارد و لذا در کنار این چشمه که به چاهی تبدیل شده و آب فراوان داشت سکونت گزیدند.
اسماعیل بزرگ شد و با یکی از دختران جرهمی ازدواج کرد و سپس با پدر خود خانه کعبه را ساخت. پس از چندی قبایل کنانه و خزانه نیز در جوار کعبه ساکن شدند. جرهمیان حرمت کعبه و حرم را شکسته و به فسق و فجور پرداختند. خداوند آب زمزم را از جوشش انداخته و خشک کرد، طوری که حتی الامکان آن نیز محو گردید. به این دلیل قبایل کنانه و خزاعه جرهیمان را از محدوده مکه بیرون راندند و بر آن سرزمین مسلط گردیدند.
چاه زمزم همچنان تا دوران ”
عبدالمطلب بن هاشم“ پدر بزرگ پیامبر مخفی بود. وی شبی در خواب دید که به او فرمان می دهند که نقطه ای خاص را حفر کند. عبدالمطلب با کمک فرزند خود ”حارث“ همان نقطه را حفر کرد. پس از این که مقداری حفر کردند ناگهان آب بالا آمد و چشمه زمزم بار دیگر ظاهر شد.
از آن پس حاجیان کعبه از آب زمزم می نوشیدند و سقایت حاجیان به شغلی شریف و گرانمایه مبدل گشت. در هنگام ظهور اسلام، این شغل در دست ”
عباس بن عبدالمطلب“ بود.
آب زمزم همواره نزد مردم مکه قداست و اهمیت فراوانی داشته، آنان مردگان خود را با آب زمزم غسل داده و خود مقید به استفاده و نوشیدن آن بودند.
چاه زمزم پس از سال 323 خراب شد که پس از لایروبی، آب آن چندین برابر گردید. هم اکنون دهانه آن دو متر و نیم و عمق آن سی متر می باشد.
زمزم اسامی زیادی دارد از جمله: برکه – سیده – نافعه – مضمونه – عونه – بشری – صافیه – بره – عصمه – سالمه – میمونه – مبارکه – کافیه – عافیه – طاهره و...
درباره اهمیت آب زمزم و فضیلت نوشیدن آن روایات زیادی نقل شده است. پیامبر اسلام فرموده است: زمزم بهترین چاههای دنیاست. خود ایشان اغلب از این آب استفاده کرده و از آن می نوشید و در هر جا بود دستور می فرمود که اصحاب این آب را برای آشامیدن و وضو ساختن ایشان فراهم آورند.
زمزم از چشمه های
بهشت و از آیات خدا در
حرم الله و بهترین آب روی زمین شمرده شده است. مستحب است پس از نوشیدن آن گفته شود ”
اللهم اجعل علماً نافعاً و رزقاً واسعاً و شفاءً من کل داءٌْْ ”پروردگارا این آب را برای من موجب علم سودمند و روزی فراوان و داروی هر درد قرار بده“
منابع: تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه. ص 88- 91.