| گروهی از گیاهان یا جانورانی که ترکیب ژنتیکی مشخص دارند. و از نظر تولید مثل بوسیله موانع طبیعی از سایر گروههای مربوط جدا شده و فقط قادر به انجام تلاقی بین افراد متعلق به خود می‌باشند، یک گونه گیاهی یا جانوری نامیده می‌شوند. |
دید کلی
فرایندی که باید آن را توضیح داد، این است که چگونه تغییرات تکاملی یک جمعیت سرانجام به پیدایش گونه‌ای جدید می‌انجامد به گونه را می‌توان واحدی تولید مثلی تعریف کرد که افراد آن با همدیگر ، آمیزش میکنند. ولی معمولا با افراد گونه‌های دیگر ، به آمیزش نمی‌پردازند، به گفته دیگر مانعی تولید مثلی هر گونه‌ای را از گونه دیگر جدا می‌سازد.
ژنها کمابیش آزادانه میان افراد یک گونه جریان می‌یابند و میان گونه‌های مختلف عمل متقابل بین
ژنوتیپ و محیط و بوجود آمدن با ترکیبهای حاصل از آمیزش بین افراد می‌توانند مولد فنوتیپهای مختلف نیز باشند. اما اینگونه تغییرات فنوتیپی در داخل یک گونه مشخص تابع توزیع نرمال خواهد بود. مسئله پیدایش گونه‌ها به اینجا می‌رسد که معلوم شود، موانع تولید مثلی چگونه پدید می‌آیند.
موانع یا مکانیزمهای جداسازی گونه‌ها از هم
جابجایی قاره‌ها
جابجایی قاره‌ها ، همراه با تغییرات جغرافیایی جزئی‌تر نقش عمده‌ای در تکامل گونه‌ها ایفا کرده‌اند. موانع جغرافیایی ممکن است، دو جمعیت از یک گونه را جدا از هم بدارند و بدین وسیله تماس آنها را از نظر تولید مثل از میان ببرند. وقتی که یک گونه به نخواهد بود. در واقع دو جمعیت یک گونه که از هم جدا مانده‌اند، با گذشت زمان رفته رفته به صورت دو گونه جدا و جدید در خواهند آمد.
موانع اکولوژیکی
نقش موانع اکولوژیکی نیز تا حدی مشابه موانع جغرافیایی است. در این حالت نیز دو گونه گیاهی یا جانوری از نظر اکولوژیکی نمی‌توانند بین خود تلاقی برقرار نمایند. مثلا یک گونه گیاهی که فقط می‌تواند در نقاطی با
شدت نور بیشتر، رشد نماید نمی‌تواند با گونه دیگر که فقط در شدت نور کمتر ، رشد نماید، آمیزش داشته باشد. اگر دو گونه گیاهی که در یک ناحیه جغرافیایی و اکولوژیکی رشد میکنند و دارای انطباق مراحل مختلف رشدی نباشند، آمیزش بین آنها امکان پذیر نمی‌شود.
یا مواقعی که بین والد گروه دهنده و خود دانه گروه از یک طرف و والد گروه گیرنده از طرف دیگر ناسازگاری وجود داشته باشد. آمیزش بین گامت نر و تخمزا صورت نمی‌گیرد. در مواقعی که ژن کشنده‌ای مانع تشکیل جنین می‌گردد، یا به عنوان یک عامل بازدارنده در رشد جنین تشکیل شده به شمار می‌رود و یا خود موجود زنده را در مراحل بعدی چرخه زندگی ، ولی قبل از بلوغ ، از بین می‌برد و تولید مثل مختل می‌شود.
پلی‌پلوئیدی
پلی‌پلوئیدی یا مضعف شدن کامل
کروموزومهای سلول ، موجب پیدایش تقریبا نیمی از گونه‌های گیاهان شده است. برای مثال هنگامی که جدا نشدن کروموزومها در جریان
تقسیم میوز به پیدایش گامتهای نر و ماده دپلوئید می‌انجامد. افراد پلی پلوئید بوجود می‌آیند و زیگوتهای حاصله تترا پلوئید هستند. اینگونه
جهشها ممکن است منشا افرادی شوند که تعداد کروموزومهایشان به صورت دیگری غیر عادی است. گامتهای گیاهان پلی پلوئید نمی‌توانند با گامتهای گیاهان دیپلوئید ترکیب شوند و اولاد بارور بوجود آورند، از اینروست که افراد پلی پلوئید از نظر تولید مثل از دودمان دیپلوئید والد ، جدا می‌مانند.
چگونگی پیدایش گونه جدید
- گونه‌های جدید از تکامل نژادهای بخصوص بوجود می‌آیند. نژادها نیز در واقع توده‌ای از یک گونه مشخص هستند که دارای ذخایر ژنی مختص به خود باشند. نژادها ممکن است در دو فرم Sympatric و Allopatric باشند. اگر دو یا چند نژاد مختلف یک ناحیه جغرافیایی مشخص یافت شوند، آنها را نژادهای سیمپاتیک و اگر دو یا بیش از دو نژاد مختلف در چند ناحیه جغرافیایی مختلف یافت شوند، آنها را نژادهای اسوپاتریک گویند.
- در صورتی که دو نژاد وابسته به یک گونه بوسیله عوامل یا مکانیزمهای مختلف از هم جدا و دور نگهداشته شده و نتوانند باهم دگر بار روی داشته باشند، هر یک از آنها به صورت ایزوله در ناحیه مخصوص خود باقی می‌مانند و در نهایت برای خود ذخایر ژنی و ویژه‌ای را تشکیل می‌دهند و هر یک به گونه جدید تبدیل می‌شوند. موجوداتی که به یک منطقه جغرافیایی جدید محدود شده‌اند. ممکن است بخاطر تغییر در فراوانی ژنی نماینده واقعی که از آن جدا شده‌اند، نباشند. اینگونه جمعیتهای جدید حتی موقعی که موانع جداسازی بین آنها از بین می‌رود و باهم مخلوط می‌شوند شاید نتوانند با همدیگر خویش آمیزش داشته باشند.
- بوجود آمدن یک گونه جدید فقط به ایزوله شدن یک نژاد محدود نمی‌شود، پیدایش یک گونه جدید از طریق تغییرات مندلی ، دو رگه گیری بین گونه‌ای و Introgression و پلی‌پلوئیدی نیز امکان پذیر است. Introgression فرآیندی است که طی آن هیبرید بین گونه‌ای چندین بار با یکی از والدین خود (احتمالا با والدی که فروانی نسبی بیشتری دارند) تلاقی برگشتی انجام می‌دهد و نهایت به صورت یک گونه جدید تثبیت می‌شود. افراد حاصل از این تلاقی‌ها دارای صفات هر دو گونه والدین می‌باشند.
|
انتخاب مصنوعی
موانع جغرافیایی بیش از هر عامل دیگر موجب تکامل گونه‌های جدید می‌شوند. بنابراین بیشتر گونه‌های جدید با کندی بسیار معمولا در مدت یک میلیون سال یا بیشتر پدید می‌آیند. آدمی با استفاده آگاهانه یا ناخود آگاه از این اصل جدایی تولید مثل سهمی در تغییر دادن بسیاری از جانداران داشته است. قدیمی‌ترین کوششی که آدمی در جهت تغییر دادن جانداران به عمل آورده و توفیق حاصل کرده است اهلی کردن جانوران و گیاهان گوناگون بوده است. داروین نخستین کسی بود که مفهوم تئوریکی اهلی کردن جانداران را شناخت و در واقع همین مفهوم بود که وی را به شناختن انتخاب طبیعی هدایت کرد.
آینده بحث
در چند دهه اخیر ، تغییرات تکاملی نسبتا سریع در بعضی از
ویروسها ،
باکتریها ،
حشرات ، انگلهای گوناگون و دیگر آفتها روی داده که علت آن دخالت آدمی بوده است. این جانداران اکنون در محیطی زندگی میکنند که با خطر آنتی‌بیوتیکها و دیگر داروهای آفت کش روبرو هستند و به صورتی تکامل یافته‌اند و می‌یابند که مقاومتشان در برابر این مواد همچنان رو به افزایش است.
مباحث مرتبط با عنوان
