نظر اجمالي بر يادگيري مفاهيم
يادگيري مفاهيم و اصول شالوده فعاليتهاي ذهني آدمي را مي‌ريزند. ما از راه مفهوم آموزي دنيا را در ذهن خود خلاصه مي‌کنيم و با ايجاد ارتباط ميان آنها ، پديده‌هاي هستي را مي‌شناسيم و به تفکر مي‌پردازيم. مفاهيم عناصر اصلي اصول و قوانين را تشکيل مي‌دهند و اصول و قوانين به نوبه خود تار و پود نظريه‌ها و انديشه‌هاي انسان را مي‌سازند. به عبارتي هر فرد يا آدمي پيش از آنکه بتواند به محرکها و رويدادهاي محيط خود پاسخ مناسبي بدهد بايد با مفاهيم در خود و مربوط آشنايي کافي داشته باشد. چنانکه اگر بخواهيم مساحت يک مربع مستطيل يا دايره را بدست آوريم بايد با مفاهيم طول و عرض يا شعاع ، مجذور و
عدد پي آشنا باشيم.
اهميت يادگيري مفاهيم
دي چکو و
کرافورد (1974) چندين مورد را در رابطه با تاثير يادگيري مفاهيم در زندگي انسانها توضيح داده‌اند:
- مفاهيم پيچيدگي محيط را کاهش مي‌دهند.
- مفاهيم ما را در شناسايي اشيا محيط پيرامون مان ياري مي‌دهند.
- مفاهيم نياز به يادگيري مکرر را کاهش مي‌دهند.
- هر گونه آموزشي به ياري مفاهيم امکان پذير است.
روش آموزش مفاهيم
چون مفاهيم نادرست موجب انديشه و استدلال نادرست مي‌شوند، به اين جهت در آموزش آنها بايد دقت کافي بکار برد. روش آموزش مفاهيم را در هفت مرحله مي‌توان شرح داد. اين مراحل بر مراحل عمومي آموزش مبتني هستند:
- مرحله اول: عملکردي را که پس از آموزش مفهوم از يادگيرنده انتظار داريد در آغاز درس بيان کنيد؛ در يادگيري مفاهيم ، عملکرد مورد نظر معمولا به صورت توانايي يادگيرنده در شناسايي مثالهاي تازه مفهوم ياد گرفته شده بيان مي‌شود. بنابراين لازم است يادگيرندگان قبل از شروع يادگيري بدانند در طول يادگيري چه چيز را ياد خواهند گرفت و بعد از اتمام يادگيري چه عملکردي بايد داشته باشند.
- مرحله دوم: از تعداد ويژگيهاي مفاهيم پيچيده کم کنيد و ويژگيهاي مهم را بارزتر جلوه دهيد؛ برخي از مفاهيم ويژگيهاي متعددي دارند. لازم نيست معلم تمام ويژگيهاي مربوط را نام ببريد. تاکيد بر ويژگيهاي مهم ارزش بيشتري در يادگيري مفهوم مورد نظر خواهد داشت.
- مرحله سوم: واسطه‌هاي کلامي لازم را در اختيار يادگيرندگان قرار دهيد. شواهد تجربي نشان داده است يادگيري پاره اي از نامها و اصطلاحات به صورت واسطه‌هاي کلامي به دانش آموزان در يادگيري مفاهيم کمک مي‌کند.
- مرحله چهارم: مثالهاي مثبت و منفي مفهوم را در اختيار يادگيرندگان قرار دهيد؛ به عنوان مثال در يادگيري مفهوم پرنده مثالهاي گنجشک ، کبوتر ، اردک به عنوان مثالهاي مثبت و سگ ، گربه ، موش به عنوان مثالهاي منفي ارائه شوند.
- مرحله پنجم: مثالهاي مفهوم را بطور متوالي ارائه دهيد.
- مرحله ششم: فرصتهايي را براي پاسخگويي يادگيرندگان فراهم کنيد و پاسخهاي آنها را تقويت کنيد.
- مرحله هفتم: يادگيري دانش آموز را ارزشيابي کنيد.
پيشنهادهايي براي يادگيري بهتر مفاهيم
به عقيده
ليونوردروين براي ياري دادن به دانش آموزان در کاربرد مفاهيم درست بايد به موارد زير توجه نمود:
مثالهاي عملي
به جاي توضيح يک واژه با واژه ديگر شايسته است در هر دوره سني با مفاهيم مربوط به آن دوره آموزش دهيم و براي تشريح هر مفهوم مثالهاي عملي و قابل ادراک شاگردان ارائه کنيم.
مثال زدن شاگردان
در آموزش هر مفهوم جديد معلم پس از تعريف و تشريح و کاربرد آن در مثالها و نمونه‌هاي مختلف از شاگردان مي‌خواهد به آنان نيز به نوبه خود مفهوم را در مثالهايي بکار برند تا يادگيري عميق و کامل شود.
تشريح واژه‌هاي دو پهلو
معلمان هنگامي که در گفتارها و نوشتارها به مفاهيم دو پهلو يا مبهم برخورد مي‌کنند از دانش آموزان بخواهند معناي آنها را توضيح دهند تا رفع هر گونه ابهامي بشود.
جلوگيري از تعميم غلط
مرزها و حدودها را در کاربرد مفاهيم به دانش آموزان نشان داد تا دچار تعميمهاي غلط نشوند.
رابطه يادگيري مفاهيم با يادگيري اصل ، قاعده ، انديشه و استدلال
قاعده معمولا از دو يا چند مفهوم براي تجسم و کاربرد انديشه خاص بوجود مي‌آيد، اما اصل برخلاف قاعده که در توصيف انديشه خاص بکار مي‌رود مجموعه‌اي از مفاهيم است که براي بيان انديشه کلي و فراگير داراي کاربرد است. در واقع اصول و قواعد به بيان رابطه بين دو يا چند مفهوم مي‌پردازند و ابزارهاي انديشه به حساب مي‌آيند.
ارتباط يادگيري مفاهيم با ساير انواع يادگيري
بطور کلي يادگيري مفاهيم براي يادگيريهاي ديگر از ساده تا پيچيده ، يادگيري روزمره زندگي تا يادگيريهاي دقيق عملي ضروري و اساسي ، تمامي داراي مفاهيمي هستند که بدون يادگيري و درک کامل آنها بقيه
مراحل يادگيري اتفاق نخواهد افتاد. مثل مفاهيم
دايره و
مثلث در هندسه ،
نيرو در فيزيک و ... .
يادگيري مفاهيم پايه و اساس يادگيري تمام علوم است.
مباحث مرتبط با عنوان
