صدقات جاریه و به خصوص وقف، یکی از بهترین و مؤثرترین شیوه های انفاق است، که موجب می شود تا برای همیشه زمان آثار و خیرات بخشش مال و کمک به مردم به ویژه محرومان و نیازمندان، شامل حال واقف شده، از بهره های معنوی و اخروی آن سود برد. در میان انواع روش ها و شیوه های انفاق و بخشش و خرج مال در راه خداوند، شیوه ای همچون وقف، حائز خیر و برکت بسیار و همیشگی، برای واقف و مردم نیست.
تعریف وقف
وقف را چنین تعریف کردهاند: منعفت حاصل از چیزی را در راه بخصوصی خرج کردن.
وقف در اسلام ثواب بسیاری دارد و پس از مرگ، به عنوان
صدقه دایماً به شخص وقفکننده میرسد.
ائمه اطهار علیهم السلام خود در اجرای سنت وقف پیشقدم بودند؛
امام علی علیه السلام چاهها و باغهای بسیاری را که به دست خود احداث فرموده بود، در راه خدا و مسلمانان وقف کرد. برخی از این چاهها هنوز در کشور عربستان با عنوان «آبار علی» (چاههای علی) شناخته میشود و مورد استفاده است.
رفع بسیاری از نیازمندیهای مستمندان و گشوده شدن بسیاری از گره های اقتصادی با سنت وقف، عملی است.
وقف، ثروت و مایملک را بسان چشمه ای همیشه جوشان می سازد، که هرگز از فیضان و جوشش باز نمی ایستد و برای همیشه روزگار خیر و برکت را بر بستر زمان و اجتماع جاری می سازد و صاحب خویش را از بهره های عظیم برخوردار می کند.
در اینجا یادآوری کلامی گرانسنگ از میان سخنان و تأکیدات بسیاری که پیامبر بزرگ اسلام در زمینه ترغیب و تشویق مؤمنان به انفاق داشته اند مناسب به نظر می رسد.
پیامبر اکرم می فرمایند، با مردن انسان طومار زندگی او پیچیده شده و برای همیشه ارتباط او با دنیا قطع می گردد، مگر سه گروه:
- دانشمندی که اثری علمی برای هدایت مردم، از خود به یادگار گذاشته باشد.
- صدقات و خیرات مستمری که مردم، به آنها سود برند، از کسی باقی مانده باشد.
- فرزند صالح و نیک کرداری که پدر و مادر را به دعای خیر یاد کنند.
حسب تأکید پیامبر عظیم الشأن اسلام از همان آغاز، مسلمانان وقف را مورد عمل خود قرار دادند.
در کتب تاریخ و
حدیث آمده است اغلب صحابه پیغمبرصلیاللهعلیهوآلهوسلم از خود موقوفاتی را به یادگار گذاشتند، تا آنجا که
جابر بن عبدالله انصاری می گوید: از یاران پیامبرصلیاللهعلیهوآلهوسلم کسی نبود که توانایی مالی داشته و چیزی را وقف نکرده باشد.
امام علی علیه السلام موقوفات بسیاری را از خود به جای گذاشت اسامی موقوفات و وقفنامه های امام علیعلیهالسلام در مطاوی کتب حدیث آمده است، این وقفنامه ها خود همواره یک منبع الهام بخش، برای مسلمانان در طول تاریخ بوده است.
منابع:
تحریرالوسیله، ج 2، ص 62
شرح چاپ کلانترِ ج 3، ص 163.