نیابت یعنی مسئولیتی که علم به عهده می گیرد تا ادامه دهنده راه امام و نهضت
نبوت باشد. در این لحظه تاریخی مسئولیت و وظیفه علم رهبری خلق و حکومت بر مردم و آموزش دادن و آگاهی بخشیدن به توده و آشنا کردن دائم مردم است با مکتب و زمان و سرنوشت و مسئولیتش.
در این دوره غیبت تعطیل مسئولیتهای اجتماعی نیست بلکه برعکس آنچه می پزند و پخته اند! تمام مسئولیت نبوت و امامت بدوش علم و عالم قرار می گیرد.
اجتهاد تحقیق آزادانه محقق مسئول است نه محققی که می خواهد حقایق را برای کتابها، آزمایشگاهها و دانشگاهها . . . کشف کند.
برای مردم و سرنوشت مردم و بهتر فهمیدن عقاید و ارائه جدید راه حل و پاسخ به نیازهای زمان و طرح ضرورت های زندگی اجتماعی و روشنگری و هدایت جامعه اش بر اساس مکتب
اجتهاد مسئولیت مشخص و سنگین
مذهب تشیع است که بر دوش عالم محقق گذاشته می شود تا بر حسب پیشرفت علم و آگاهی مردم، تلقی و برداشت مذهب را در ذهن و اندیشه و دریافت علمی زمان، تحول ببخشد و تحقق اسلام و مکتبش را بر حسب نیاز زمان و به میزانی که در هر زمان امکان کشف و فهم بهتر آن حقایق می رود ممکن کند.
و از همه مهمتر، این رسالت بزرگ عالم است بر اساس احکام و اصول مکتب بزرگی که در اختیار دارد و بر حسب نیاز و حرکت و ضرورت زمانیکه در آن می زید و مذهبش نیز باید زنده بماند باید به احکام و برداشتها و فهم تازه متناسب با زمان و متناسب با نیاز زمان و ضرورت بشر و نسل این زمان دست بیازد و استنباط و استخراجشان کند. تا
مذهب در چهارچوب شرائط کهنه و گذشته که دیگر گذشته است نماند و منجمد نشود و از زمانش واپس نیفتد.
و این بدان معنی نیست که فقیه بجای کشف حوادث جدید زمان و پاسخ یابی اسلامی بنشیند تا بانک وسرقفلی و بیمه بیاید و او حکم توجیهی شرعیش را بگوید بلکه باید برحسب تغییر و تحول نیازها و ضرورتها، روح و بینش و برداشت عقاید و استنباط
احکام و نقش
فقه اسلامی بوسیله
مجتهد مسئول یعنی محقق آزاد و مسئول تحول و تکامل بیابد.
و اینجاست که دیگر بار،
اجتهاد نفس مسئولیت دانشمند را در هدایت فکری و علمی جامعه و در طول تحول زمان و تعبیر ارزشها و نیازها با این خصوصیت و سنگینی مطرح می کند.
منبع: مسئولیت شیعه بودن ؛ دکتر علی شریعتی
