نکیر و منکر ( ناکر و نکیر )

«نکیر» و «منکر» نام دو فرشته است. (نام دیگر منکر، ناکر است.)
این دو فرشته ماموران خداوند برای بررسی اعتقادات شخص تازه‌درگذشته (مرده) هستند. در برخی روایات از این دو فرشته به «دو نگهبان قبر» تعبیر شده است.
مطابق روایات اسلامی، هنگامی که مرده را در قبر می‌گذراند، نخستین کسانی که برای حسابرسی او حاضر می‌شوند، نکیر و منکر هستند. این دو فرشته چهره‌هایی هول‌انگیز دارند و حضورشان باعث احساس غربت و وحشت مرده می‌شود. صدایشان چون رعد و برق و نگاه‌شان همچون تندر آسمان است.
نخستین سئوالی که از مرده می‌پرسند این است که «خدای تو کیست؟» و سپس درباره دیگر مسائل اعتقادی از او می پرسند: پیامبرت کیست؟ دینت چیست؟ امامت کیست؟
اگر شخص مرده، انسانی مؤمن باشد و عقایدی صحیح داشته باشد، نکیر و منکر قبر او را گسترده می‌کنند و روزنه ای در قبرش می‌گشایند که بتواند جای خود را در بهشت ببیند، ولی اگر مؤمن نباشد، بر او سخت خواهند گرفت و عذاب او را آغاز خواهند کرد.

تعابیری همچون « شرّ نکیر و منکر » یا « هول نکیر و منکر » که در روایات آمده است، به دلیل ترس و اضطرابی است که با دیدن این دو فرشته، به سراغ میت می‌آید؛ از این رو خواندن سوره مُلک، برای خلاصی از ترس و وحشت پس از مرگ سفارش شده است؛ در برخی دعاها نیز خلاصی از این مرحله دشوار طلب شده است.
همچنین به نزدیکان میت سفارش شده است که پس از خاکسپاری، میت را تنها نگذارند و با تلقین به او، در پاسخ دادن به سئوالات نکیر و منکر یاری‌اش کنند.

منابع:
اصول کافی،‌ باب المسأله فی القبر ( 2/ 634 و 3/201 و 236 )؛ سفینه البحار