دید کلی
ستاره شناسی از قدیمیترین علوم است، بنابراین
ستاره شناسی آماتوری را میتوان قدیمیترین سرگرمی علمی دانست. عشق آدمی به آسمان بی حد و مرز است،
رصد آسمان علاوه بر آنکه کاری علمی محسوب میشود میتواند به عنوان سرگرمی نیز انجام شود. نکات زیر کمک میکنند که بازدهی رصدهای خود را به حداکثر برسانید.
پیدا کردن مکان مناسب برای رصد
حتی اگر در ناحیه شهری زندگی میکنید سعی کنید محلی را پیدا کنید که میدان دید بازتری در اختیار شما قرار میدهد، جایی دور از ساختمانهای بلند. البته مشکل آلودگی نوری هم وجود دارد، متأسفانه در بسیاری شهرهای بزرگ پیدا کردن حتی یک صورت فلکی ساده مانند
دب اکبر (Big Dipper) سختتر و سختتر میشود، بنابراین ساکنان شهرها با سفر به نقاط تاریکتر میتوانند وضعیت رصدی خود را بهبود ببخشند. اگر در منطقه روستایی یا حومه شهر زندگی میکنید باز هم استفاده از ساختمانهای اطراف برای سد کردن نور چراغها میتواند مفید باشد.
لباس گرم بپوشید
از گزارش هواشناسی برای پیدا کردن دمای هوا در طول شب استفاده کنید، سپس بیش از آنچه فکر میکنید لازم است لباس گرم همراه بردارید. حتی در طول تابستان شبها ممکن است به طرزی عجیب سرد باشند، پس حداقل یک پلیور یا ژاکت همراه خود داشته باشید، در زمستان حتما از کلاه پشمی استفاده کنید. شاید یکی از مهمترین مراحل رصد پوشیدن لباس گرم باشد.
زود به محل رصد بروید
در حد امکان سعی کنید پیش از تاریک شدن هوا در محل رصد باشید. تقریبا هر شب صافی انسان را جلب میکند که به بیرون برود و رصد را شروع کند، اما بعضی شبها جالبتر هستند، مثلا یک بارش شهابی ، مقارنهای زیبا بین ماه و ستارهای درخشان یا یک سیاره و یا یک ماه گرفتگی.
قبل از رصد فهرستی از اجرامی که میخواهید رصد کنید تهیه کنید
یک برنامه نمایش آسمان مانند
Starry Night میتواند بسیار با ارزش باشد. این نرم افزارها هر تعداد
جرم آسمانی را که میخواهید رصد کنید برای هر ساعتی از شب نمایش میدهند، علاوه بر این میتوانید نقشههای آسمان را تولید کرده و پرینت بگیرید.
وسایل لازم را برای راحتی کار بردارید
هنگامی که برای رصد میروید (برای هر مدت زمانی) بدترین چیز این است که بایستید و مکررا گردنتان را به سمت بالا بگیرید. صبح روز بعد ، گردن درد و بدنی کوفته در انتظارتان است. استفاده از یک صندلی راحتی قابل تنظیم بسیار مفید است و میتواند لحظاتی لذتبخش بوجود آورد. حداقل یک صنلی تاشوی کوچک به همراه داشته باشید، اگر تصمیم دارید وسایل را جمع و جور کنید (مانند
دوربین دوچشمی ،
تلسکوپ ، نقشههای آسمان) یک میز کوچک تاشو را هم در نظر بگیرید. اگر هوا گرم است ممکن است با پشهها روبرو شوید، پس به حشره کش نیاز خواهید داشت، در آخر شاید نیاز داشته باشید که در حین رصد به موسیقی گوش کنید. این کارها گر چه بی اهمیت بنظر میرسند اما واقعا مهمند.
ساده شروع کنید: فقط با چشم
در واقع میتوان گفت که امکان ندارد یک رصدگر حقیقی نتواند با
صورتهای فلکی آشنا شود و خوش بحال کسی که آشنایی او با آسمان از طریق چشم باشد و نه از طریق تلسکوپ ، تعداد کمی از کسانی که در ابتدا از
ابزار رصدی استفاده کردهاند، در نهایت ستارگان را شناختهاند.
اگر شما ستاره شناسی را به تازگی آغاز کردهاید بهترین کار این است که در ابتدا کمی وقت صرف مشاهده ستارهها با چشمان خودتان بکنید تا کمی با ستارههای درخشان و صورتهای فلکی آشنا شوید. بهترین راه برای انجام این کار خریدن یک راهنما یا نقشه آسمان خوب است، همچنانکه برای گشت و گذار در یک شهر از کتاب راهنما استفاده میکنید، یک کتاب خوب رصد یا نقشه ساده میتواند به شما کمک بسیاری کند. هنگامی که از یک
نقشه آسمان استفاده میکنید حتما با یک چراغ قوه که فیلتر قرمز دارد این کار را انجام دهید. اینطوری تطبیق چشمتان با تاریکی از بین نمیرود (نور سفید سبب کوچک شدن مردمک چشم میشود).
از سلفون یا پلاستیک قرمز در جلوی شیشه چراغ قوه استفاده کنید.
پیشنهاد میشود که مشترک مجله نجوم شوید تا بتوانید از وقایع نجومی آگاه بمانید. بدون هیچ ابزار اپتیکی میتوانید اجرام بسیاری را رصد کنید مانند
ماه ، پنج سیاره ،
بارشهای شهابی و حتی گذر ماهوارههای ساخت بشر.
استفاده از دوربین دوچشمی
ابتدا مدت زمان مختصر و مفیدی را صرف مشاهده ستارهها کنید، سپس به سراغ خریدن یک دوربین دوچشمی بروید. بعضیها ممکن است فکر کنند که دوربینهای دوچشمی در مقابل تلسکوپ بی ارزشند، اما حقیقت این است که از جنبههای معین رصد آسمان آنها بهترین ابزار برای استفادهاند. یک دوربین دوچشمی با درشتنمایی 7 هم وزن کمی دارد و هم قابل حمل است، یک دوربین دوچشمی با کیفیت بهتر از یک تلسکوپ بی کیفیت است. دوربینهای دوچشمی در اندازههای مختلفی وجود دارند ولی بسیاری ترجیح میدهند از 7x 50 استفاده کنند. عدد 7 به بزرگنمایی اشاره دارد و 50 به قطر عدسی دوربین برحسب میلیمتر. این دوربینهای دوچشمی 7x هنگامی که با پایه استفاده شوند میتوانند
حفرههای ماه ، هلال زهره و
قمرهای مشتری را به نمایش بگذارند. هنگام ظهور یک
دنباله دار جدید هیچ وسیله ای نمیتواند بهتر از یک دوربین دوچشمی نمایی کلی از سر و دم ارائه کند. فقط با گشت و گذار در طول
راه شیری هزاران ستارهای را مشاهده خواهید کرد که با چشم غیر مسلح نمیتوانستید ببینید.
پیش بسوی تلسکوپ
سرانجام روزی میرسد که شما اقدام به خریدن تلسکوپ میکنید، اما چه نوع تلسکوپی انتخاب میکنید؟ بهتر است سه نوع تلسکوپ را در نظر بگیرید . یک
تلسکوپ شکستی (refracting telescope) یک
عدسی شیئی محدب در یک سر و یک چشمی در سر دیگر دارد.
تلسکوپ بازتابی (reflecting telescope) از یک
آینه مقعر به جای عدسی شیئی استفاده میکند. این آینه (اولیه = Primry) نور را از درون لوله میفرستد به جایی که یک آینه تخت کوچک قرار دارد (ثانویه = Secondary) و این آینه نور را قطع کرده و به چشمی در طرف دیگر لوله میفرستد. یک
تلسکوپ کاتادیوپتریک (catadioptric telescope) نوع خاصی از تلسکوپ بازتابی است که دارای یک عدسی تصحیح کننده است. بیشتر کاتادیوپتریکها در طرح اشمیت کاسگرین (Schmidt-Cassegrain) میباشند. نور از سطح آینه اولیه بازتاب شده و سپس از آینه ثانویه خمیده منعکس گشته و از درون یک سوراخ در آینه اصلی گذشته و به چشمی میرسد.
اگر تازه کار هستید یک شکستی 2.4 تا 3 اینچ یا بازتابی 4 تا 6 اینچ را در نظر داشته باشید، مطمئن شوید که تلسکوپ میتواند سریع مستقر شود و همچنین مقر محکم و ثابتی دارد، یک تلسکوپ خوب واقعا بی استفاده است اگر روی یک پایه سست و لرزان مستقر شده باشد. به دام چیزی که آماتورها به آن تلسکوپ به درد نخور (trash telescope) میگویند نیفتید، بهتر است پولی را که بابت چنین تلسکوپی میپردازید به خرید دو چشمی اختصاص دهید.
عموما یک تلسکوپ به درد نخور دارای یک لوله بلند با مقری ضعیف است. سازندهها برای این تلسکوپها اینگونه تبلیغ میکنند: مناظر دیدنی از ماه و حلقههای زحل در بزرگنمایی 500 و بیشتر. متأسفانه بیشتر آماتورهای تازه کار شیفته بزرگنمایی هستند، هر تلسکوپی میتواند بزرگنمایی بالا ارائه دهد اما با بالا بردن بزرگنمایی اثرات جو متلاطم نیز بیشتر شده و مخصوصا در یک تلسکوپ کوچک سبب بوجود آمدن تصویری تاریک و محو و تار میشود. حداکثر بزرگنمایی برای هر تلسکوپ 50 برابر به ازای هر اینچ از دهانه تلسکوپ میباشد. ممکن است تعجب کنید که بهترین نماها در بزرگنماییهای کم بدست میآیند.
به یک انجمن نجومی ملحق شوید.
اگر یک تلسکوپ دارید و عضو یک انجمن نجوم نیستید حتما به این کار اقدام کنید. نه فقط برای یافتن دوستانی جدید بلکه در صورت نیاز گرفتن راهنمایی از آنان. بزرگترین انجمن نجومی Astronomical League میباشد، هم اکنون هزاران نفر عضو AL میباشند. همچنین با صرف هزینهای اندک میتوانید عضو انجمن نجوم ایران (Astronomical Society of Iran) شده و از مزایای آن استفاده کنید.
استراحت کنید
اگر یک رصد برای تمام شب دارید این مورد واقعا مفید است، اما چیزی نخورید که چرب باشد، زیرا ممکن است از طریق انگشتان به چشمی یا دیگر ابزارهای نوری منتقل شود. به اقتضای شرایط از نوشیدنی گرم یا سرد استفاده کنید.
برای اتفاقات غیر منتظره آماده باشید
در نهایت نوبت رصد آسمان میرسد، اما توجه کنید که اگر میخواهید سفری به بیرون شهر زیر آسمانی تاریک داشته باشید حتما تلفن همراه داشته باشید. در ضمن مطمئن شوید که دیگران میدانند شما به کجا میروید، از کدام جادهها استفاده میکنید و چه زمانی برمیگردید.
مباحث مرتبط با عنوان
