نهضت آزادی

در کوتای 28 مرداد 32 و بازگشت مجدد شاه به سلطنت، همه مخالفان قلع و قمع شدند. ولی تحرکات و فعالیتهای سیاسی پس از آن کم و بیش ادامه یافت، جبهه ملی که در دوره مصدق مرکز ثقل مقاومت علیه رژیم به شمار می‌آمد در دهه سی مقاومتی نشان نداد. و اهم فعالیتهایش به صدور چند اعلامیه و انتشار ناموفق روزنامه راه مصدق محدود گردید. تغییر در شرایط سیاسی کشور و ملایم تر شدن فشار رژیم بر مخالفان از اواسط سال 1339 سبب شد بازماندگان جبهه ملی دورة مصدق، جبهه ملی دوم را سازمان دهند تشکیلات جدید که یدا… سحابی و مهندس مهدی بازرگان در شورای عالی آن حضور داشتند به دلیل فقدان استراتژی منسجم و نیز اختلافات داخلی، نتوانست در تجدید حیات سیاسی جبهه ملی گامی موثر بردارد. در نتیجه مهندس بازرگان با همکاری آیت‌ا… طالقانی تشکیلات جدیدی با عنوان نهضت آزادی ایران تأسیس کرد که در تاریخ 27/2/1340 به طور رسمی افتتاح شد.




حوزة نفوذ نهضت آزادی که به تحصیل کردگان و دانشگاهیان محدود بود نتوانست در میان گروه‌های مذهبی مانند بازاریان و روحانیت طرفدارانی پیدا کند و چون جبهه ملی، حوزه نفوذش از محدودة تهران فراتر نرفت رهبران این نهضت سرانجام پس از موضع گیری تند علیه رژیم، به ویژه در برابر رفراندوم بهمن ماه 1341 (انقلاب سفید) دستگیر و روانه زندان شدند. بدین ترتیب پرونده فعالیتهای سیاسی آن تا ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب بسته ماند. از اوایل سال 1357 به تدریج فعالیت دوباره نهضت آزادی آغاز گردید و در همان قالبهای اصلاحی و رفرمیستی ماند صدور اعلامیه و نگارش نامه به سران دولت ادامه یافت.