نافع بن ازرق حنفی، از شجاعان عرب و بنیان‌گذار و رهبر فرقه ازارقه بود.
در دوران حکومت
عبدالله بن زبیر بسیاری از
خوارج تحت رهبری نافع بن ارزق فعالیت می‌کردند.
سهل‌گیری‌های آل زبیر در عراق موجب شد تا خوارج به رهبری نافع بن ارزق مزاحمت‌هایی برای مردم بصره به وجود آورده و در نواحی شرقی و شمالی آن، راه را بر کاروان‌های تجاری ببندند.
لذا بسیاری از بصریان به فرماندهی مهلب بن ابی صفره از طرف
مصعب بن زبیر با آنها می‌جنگیدند. خوارج بارها عقب‌نشینی کردند؛ اما از پای نمی‌نشستند. نافع بن ازرق در همین حال ادعای خلافت داشت و خود را امیر المؤمنین می‌خواند.
در نتیجه پس از اینکه آل زبیر سقوط کردند، باز هم به فعالیت‌های خود ادامه داد و سرانجام وی در « یوم الولاب » به سال 65 هجری در نزدیکی
اهواز کشته شد.
منابع: تاریخ خلفا، ص 610، ص 611؛ تاریخ گزیده ص 264.
