دید کلی
همه چیز اطراف ما را مواد تشکیل میدهند این مواد همچنان که در وجود ما قرار دارند در فرهنگ و افکار ما نیز ریشه دواندهاند. در حقیقت مواد آنچنان با ظهور و عروج بشر رابطه نزدیک داشته است که نامهای
سنگ ،
مفرغ و
آهن را به دورانهای تمدن اطلاق کردهاند.
مواد طبیعی و ساخته بشر جزئی لازم در زندگی ما شدهاند ، چنانکه اغلب آنها را رایگان میدانیم و با وجود این مواد به
غذا ، فضای زندگی ،
انرژی و اطلاعات که منابع اصلی گذران زندگی بشرند نیز اطلاق میشود. مواد در حقیقت دستمایه کار در جامعه است و نه تنها در روش زندگی بلکه در امنیت و آسایش ملتها نقش قاطعی داشتهاند.
مواد چیستند؟ چطور آنها را میشناسیم ، میسازیم و بکار میبریم؟
البته مواد بخشی از ماده موجود در عالماند ، ولی بطور دقیقتر اجسامیاند که به علت خواص خود در سازهها ، ماشینها ، وسایل یا تولیدات کاربرد دارند. مثلا این اجسام شامل
فلزات ،
سرامیکها ، نیم رساناها ، ابررساناها ،
پلیمرها (پلاستیکی) ،
شیشهها ، دی الکتریکها ،
فیبرها ،
چوب ،
ماسه ،
سنگ و بسیاری مواد چند سازه میشوند. تولید و تغییر شکل این مواد به کالاهای شناخته شده تقریبا یک پنجم مشاغل و محصولات ناخالص ملی را در ایالات متحده در برمیگیرد.
چرخه مواد
مواد در دسترس نوع بشر را میتوان در حال جریان در چرخه وسیع مواد تصویر کرد. یک سیستم فراگیر گهواره – گور
مواد خام توسط کان کنی ، مته کاری ، حفاری و جمع آوری از زمین ، برداشت شده و سپس به مواد حجیمی مانند شمشها سنگهای خرد شده ،
مواد پتروشیمی و الوار تبدیل میشود، به دنبال آن برای فرآوری نیازهای اجتماع به محصولات نهایی ، بصورت مواد مهندسی مانند
سیمهای برق ،
فولاد سازهها ،
بتن ،
پلاستیکها و
تخته چند لا در میآید.
در نهایت پس از انجام وظایف محوله در خدمت بشر ، این مواد در راه بازگشت خود به زمین به شکل قراضه درمیآیند ، یا ترجیحا دوباره وارد چرخه انجام فرآیند مجدد میشوند و قبل از ما از بین رفتن نهایی ، بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند. در نتیجه چرخه مواد سیستمی است که منابع طبیعی و نیازهای بشر را در هم میپیچد. مواد به روشی فراگیر ، رشتههای ارتباطی جهان را تشکیل میدهند که نه تنها در این سیاره ملتها و اقتصاد آنها را بلکه جزئیترین مواد طبیعی را نیز به هم گره میزنند.
علم مواد
جریانهای متقابل درک علمی از یک سو و اطلاعات تجربی از سوی دیگر در
علم و
مهندسی مواد به نحو بسیار موثری با هم ترکیب میشوند. اگر بخواهیم در این طیف سهم علم مواد را مشخص کنیم ، توجه خود را روی شناخت طبیعت مواد متمرکز میکنیم، این امر بر نظریات و توصیفاتی منجر میشود که چگونگی ارتباط بین ساختار یا
ترکیب شیمیایی ، خواص ما و رفتا رمواد توضیح میدهد. از طرف دیگر ، بخش مهندسی مواد در این طیف با سنتز و کاربرد شناخت تجربی و بنیادی سر و کار دارد و بدین وسیله به گسترش ، آماده سازی ، اصلاح و کاربرد مواد در برآوردن نیازهای ویژه میپردازد.
کاربرد مواد
برای نشان دادن انتخاب و کارکرد مواد که با ارزیابیهای حرفهای متعددی صورت میگیرد مثال زیر را دنبال میکنیم: در واکنشگر هستهای ، مثلا سوخت از گندلههای
اورانیم اکسید در پوششی در آلیاژ
زیر کونیم تشکیل شده است که در مقابل گرما مقاوم است و نوترونها را تلف نمیکند. شار نوترونی و بنابراین دمای سوخت در حین عمل ، توسط وسیلهای از جنس بلور کاربید که میتواند نوترونها را بطور دلخواه جذب کند کنترل میشود ولی این وسیله باید توسط فولاد زنگ نزن در برابر خوردگی محافظت شود.
بخار تولید شده در ظرف تحت فشاری در بیرون جمع آوری میشود ، با این ظرف از فولاد کم آلیاژ ساخته شده تا استحکام کافی را با هزینه معقول تامین کند ، ولی با فولاد زنگ نزن گرانقیمت پوشش داده شده تا در برابر خوردگی محافظت شود. این تبدیل
انرژی هستهای ، سیستم مواد پیچیدهای دارد که در آن مواد برگزیده باید دست به دست هم ، ورای کار کرد ویژه خود ، عمل کنند و این ، یک کاربرد شگفت انگیز مواد در تولید انرژی است.
مباحث مرتبط با عنوان