واژه شناسی

کلمة ملت عربی است و به معنای راه و روش است، ملت در قرآن 17 بار آمده است و به معنای راه و روشی است که از طرف رهبر الهی بر مردم عرضه شده مانند مله ابراهیم حنیفا راغب اصفهانی در کتاب مفردات می‌گوید ملت و املال همان املاء است و از یک ریشه‌اند و علت این که یک طریقه الهی ملت نامیده شده است این است که از طرف خداوند دیکته شده است.

کلمه «ملت» با «دین» یک معنی دارد با این تفاوت که یک چیز به اعتباری دین و به اعتباری دیگر ملت نامیده می‌شود.

به آن اعتبار ملت گویند که آن چیز از طرف خدا به پیامبر املاء شده که باید به مردم ابلاغ کند و مردم را براساس آن رهبری کند. تفاوت بیان میان کلمه دین و ملت از نظر علمای فقه اللغه این است که دین را می‌توان به خدا اضافه کرد مانند «دین‌الله» و ملت به رهبری از طرف خدا که مسئول رهبری مردم به طریقه خاصی اضافه می‌شود مانند «ملت عیسی» کلمه ملت با کلمه مکتب در اصطلاح جدید، نزدیک است، زیرا مکتب به رهبر یک روش اضافه می‌شود.

در فارسی ملت به یک واحد اجتماعی گویند که دارای سابقه تاریخی واحد، قانون و حکومت و آرمان واحد باشد.

مردم به دو دسته تقسیم می‌شوند طبقه حاکم و طبقه محکوم طبقه حاکم دولت و طبقه محکوم ملت است این اصطلاح از زمان مشروطیت پیدا شد و قبل از آن ملت بدین معنا نبوده است.

این کلمه به کلمه دیگری اضافه شده مانند پیروان ملت ابراهیم کم کم پیروان حذف شد و به جای فرد ملیت گذاشته شد مانند ملت ترک، ملت عرب در این موارد به جای ملت عرب، «قوم» یا «شعب» را به کار می‌برد.

منبع:خدمات متقابل اسلام و ایران؛ مرتضی مطهری

ملی گرایی چیست؟
چه چیزی را ملی گوییم؟
اینترناسیونالیسم اسلامی
ملیت پرستی در عصر حاضر