مروان بن محمد بن
مروان بن حکم اموی، مکنّی به ابوعبدالملک و ملقب به القائم بحق الله چهاردهمین و آخرین خلیفه اموی می باشد. وی در سال 72 ه. ق در الجزیره که پدرش والی آنجا بود، متولد شد.
در سال 105 ه. ق قونیه را فتح کرد. در سال 114 ه. ق
هشام بن عبدالملک خلیفة اموی، او را به سمت والی آذربایجان، ارمنستان و الجزیره منصوب گرداند.
مروان جنگهای بسیاری کرد تا اینکه در سال 126 هجری پس از قتل رسیدن ولید بن یزید، مردم را به بیعت با خود فرا خواند و با سپاهی انبوه به سمت
شام حرکت کرد. در شام ابراهیم بن ولید را از خلافت خلع کرد و خودد در سال 127 ه. ق بر تخت خلافت نشست.
در ایام خلافت او، کار عباسیان که برای بدست گرفتن خلافت می کوشیدند، بالا گرفت سرانجام بین او و سپاه قحطبة بن شبیب طائی جنگی در گرفت که شکست خورد.
مروان پس از این شکست به بوحیر که در
مصر قرار دارد گریخت، اما در سال 132 هجری قمری در آنجا به قتل رسید و سر او را برای
سفاح عباسی بردند.
مروان بن محمد مردی با تدبیر و شجاع بود و لقب حمار یا حمار الجزیره به سبب جرأت و شجاعتش بود. وی از زمان بیعت مردم با سفاح تا هنگام قتلش به مدت پنج سال و یک ماه خلافت کرد و ماه بعد به قتل رسید.
معلم مروان بن محمد و فرزندانش جعد بن درهم بود که دین مانوی داشت و لذا به او جعدی نیز گویند.
گویند وی در اواخر عمر به دین مانوی گراییده بود.
