مقدمه
مخملک بیماری است
عفونی و مسری که در دوره کودکی (بین 3 تا 7 سالگی) سنی سنین کودکستانی فراوانتر دیده میشود. در فصول سرما فرانتر و شدیدتر ظاهر میشود. میکروب این بیماری
استرپتوکوک بتا همولیزیA میباشد.
راه سرایت
سرایت مخملک اغلب بوسیله تماس با بیماران حاصل میگردد و کمتر دیده میشود که کسی بطور غیر مستقیم یعنی از راه خوردن شیر و مواد غذائی آلوده یا تماس با اشیا آلوده به این مرض دچار شود.
میکروب مخملک در ترشحات حلق و بینی وجود دارد در اثر تماس افراد سالم با بیماران قطرات بزاق و خلط در اثر حرفزدن ، سرفه و عطسه پخش و باعث آلودگی میشود. ناخوشی مخملک یک روز قبل از شروع و در تمام
دوران استقرار مسری است حتی بعضی اوقات افراد نجات یافته از مخملک در عین سلامتی ناقل میکروب هستند. کشت ترشح گلوی بیماران این مطلب را نشان داده است. ولی هر قدر از شروع ناخوشی بگذرد خطر سرایت آن کمتر میشود. هر گاه سیر مرض بدون درمان بگذرد در 4 هفته اول بیماری قابل سرایت میباشد ولی اگر بیماران مخملکی را با روشهای جدید معالجه نمایند ناخوش در عرض دو روز بهبود و سرایت آن بزودی موقوف و میکروب آن نابود میگردد. مخملک ایمنی کامل ایجاد نمیکند.
علایم مخملک
در صورت دیدن گلو درد و قرمزی پوست باید به مخملک مشکوک شد
دوره پنهانی مخملک سه تا پنج روز است ولی در مخملکهای شدید این دوره کوتاهتر بوده و به یک روز میرسد. در ابتدای شروع بیماری با علائم همراه تب و لرز و گلو درد و استفراغ میباشد در ابتدای ناخوشی امکان لرزهای پیدرپی بسیار است. از بدو شروع تب شدید بوده و به چهل درجه و بالاتر میرسد ضمنا ضربههای نبض سریع و پوست خشک و سوزان میباشد. گلودرد یکی از نشانههای مهم مخملک است یک روز تا دو روز بعد از شروع بیماری گلو کاملا قرمز و دردناک است و بلع دشوار میشود. و روی زبان باردار بوده نوک و اطراف و زیر آن قرمز است.
یک تا دو روز بعد از شروع بیماری گلگونهها از ریشه اندامها ظاهر شده و در تمام بدن پخش میشوند. دانههای مخملکی معمولا تمام پوست را فرا گرفته و آنرا به صورت قرمز تندی (شرابی رنگ) درمیآورد قرمزی پوست با فشار دست از بین میرود دوباره بر میگردد. اغلب در روی پوست نقاط کوچک برآورده ای دیده میشود که زبری خاصی به پوست میدهد. قرمزی پوست با لکههای مخملکی در چین مفاصل مخصوص آرنج به شکل خطوط خونریزی موازی بوده و با فشار دست از بین نمیرود و دانههای مخملکی در صورت وضع مخصوص دارد: دو لب ، بینی و چانه و چشم گلگونه دیده نمیشود. در بدن بعضی از کودکان پس از برآمدگی گلگونهها خارش شدیدی بوجود میآید. گلگونههای مخملکی 2 تا 5 روز طول میکشد و سپس برطرف میگردد. گلودرد تمام مدت بیماری قرمز و دردناک است.
بار زبان بطور مخصوص در مخملک پاک میشود و یکی از مشخصات بیماری را تشکیل میدهد. پوستریزی مخملک از هشتمین روز بیماری تا 3 هفته ادامه دارد. هرچه گلگونههای مخملک شدیدتر باشد پوست ریزی واضحتر میباشد پوستریزی در دست و پا به شکل فلسی و قطعات درشت و گاهی به شکل انگشت و دستکش است و در قسمت صورت و بدن ریز ریز و آردی شکل است. در جریان مخملک ممکن است موی سر و بدن هم بریزد و مدتی بعد مجددا بروید. گاهی اوقات مخملک سبک بوده و زمانی بسیار شدید است. انواع سخت مخملک در اثر خونریزی جلدی یا
عوارض ریوی و قلبی سبب مرگ میشود. در افراد ضعیف مخملک به صورت شدیدتری بروز میکند.
افراد مساعد به ابتلا مخملک
مخملک بعد از سوختگی ، زخمهای پوست ، اعمال جراحی و زایمان هم مشاهده میگردد. مخملک در کودکان شیرخوار نادر است اگر شیرخواران به مخملک مبتلا گردند پوستریزی خیلی سبکتر خواهد بود. ممکن است مخملک با بیماریهای دیگری مانند
دیفتری و
سیاه سرفه و
آبله مرغان توام شود بهمین جهت بهتر است بیماران مخملکی در منزل بستری گردند تا از آلودگیهای همراه یا بعدی در امان بمانند. باید دانست که مخملک عوارض بیشماری دارد اگر به درمان عاجل آن اقدام نشود عوارض کلیوی ، گوشی ، ریوی ، چرکی ، مفصلی و غیره به بار میآورد. اشکال خفیف مخملک گاهی باعث اشتباه میشود البته در این صورت خطر سرایت آن زیادتر است زیرا ممکن است دانشآموزی به نوع سبک آن مبتلا باشد و از آمدن به آموزشگاه خودداری نکند در نتیجه بیماری را به رفقای خود منتقل سازد. بنابراین در مواقعی که کودکان از گلو درد مختصر ، قرمزی پوست و غیره شکایت دارند باید به دقت مورد آزمایش قرار بگیرند. قبل از فرستادن کودک به آموزشگاه خارج گردند و در منزل تحت درمان و تعقیب قرار بگیرند. قبل از فرستادن کودک به آموزشگاه بهتر است از ترشح گلوی وی کشت داده اگر دو کشت متوالی به فاصله یک روز میکروب مولد مخملک وجود نداشته باشد امکان ورود به آموزشگاه زودتر از موعد مقرر وجود دارد.
پیشگیری
بیماران مخملکی باید در اطاق مجزائی بستری شوند تا مدتی که کشت گلوی آنها منفی نشده است از ورود به آموزشگاه مصنوع باشند، اشیا و لوازم آلوده بیمار را باید ضد عفونی نمایند. تجویز بعضی داروها به اطرافیان بیمار از انتشار بیماری جلوگیری میکند، مراقبت حاملین سالم میکروب برای از بین بردن انتشار بیماری مفید است.
- ممکن است عفونت استرپتوکوکی بدون بروز گلگونهها باشد (هامل مرض اغلب در گلو و بینی جایگیری میشود).
- پاستوریزه کردن و بخصوص جوشاندن شیر قبل مصرف آن
- جلوگیری از تهیه و توزیع مواد غذائی توسط بیماران مخملکی یا افرادی که به گلودرد مخملکی دچار هستند.
- ممانعت از فروش شیر گاوهائی که دمل پستان دارند.
- پیشگیری از مخملک به وسیله مواد شیمیایی مانند پنی سیلین نیز میسر است.
تکرار عفونتهای استرپتوکوکی ممکن است سبب روماتیسم مفصلی حاد و کره و عوارض قلبی گردد بنابراین جلوگیری دقیق آنها بسیار مفید خواهد بود. این پیشگیری اهمیت خاصی دارد و از تعداد مبتلایان به
روماتیسم میکاهد. در خانواده های حساس به روماتیسم بهتر است کلیه افراد خانواده تحت کنترل دقیق ، درمان پیش گیری لازم قرار بگیرند:
- برای پیشگیری کامل مخملک باید از انتشار استرپتوکوک و استقرار آن در گلوی افراد جلوگیری کرد.
- اعلام رعایت این بیماری به مرکز بهداشت استان اجباری است.
- امتحان دقیق گلوی مبتلایان به گلودردها از نظر انتشار مرض بسیار مفید است. مجزا کردن و مراقبت بیمار بعد از پیدایش نشانههای بیماری ولی 48 ساعت بعد از بکار بردن پنی سیلین سرایت گلو درد مخملکی و یا خود مخملک ناچیز میگردد. برای تداوی کامل بیماران استعمال 10 روز پنی سیلین با یک تزریق پنی سیلین G ( یک میلیون و دویست هزار واحد) ضرورت دارد.
- گندزدایی گلو و وسایل بکار رفته بیماران در جلوگیری مخملک ثمر بخش میباشد.
- گندزدائی نهائی ، نظافت کامل و آفتاب دادن اطاق وسایل و لوازم بیماران
- درمان اختصاری مرض به وسیله پنی سیلین که به سرعت میتواند آلودگی را عقیم سازد.
مخملک قرنطینه و اقدامات بین المللی ندارد.
مباحث مرتبط با عنوان