تعادل و توازن

کمال انسان در تعادل و توازن اوست ، یعنی انسان با داشتن این همه‏ استعدادهای گوناگون هر استعدادی که می‏خواهد باشد آن وقت انسان کامل است‏ که فقط به سوی یک استعداد گرایش پیدا نکند و استعدادهای دیگرش را مهمل‏ و معطل نگذارد و همه را در یک وضع متعادل و توازن ، همراه هم رشد دهد که علما می‏گویند اساسا حقیقت عدل به " توازن " و " هماهنگی " برمی‏گردد .

مقصود از هماهنگی در اینجا این است که در عین اینکه همه استعدادهای‏انسان رشد می‏کند ، رشدش رشد هماهنگ باشد .

مثال ساده‏ای برایتان عرض‏ می‏کنم : یک کودک که رشد می‏کند ، دست ، پا ، سر ، گوش ، بینی ، زبان ، دهان ، دندان ، احشاء و امعاء و سایر چیزها را داراست .

کودک سالم‏ کودکی است که همه اعضایش به طور هماهنگ رشد می‏کنند . حال اگر فرض‏ کنیم که یک انسان فقط بینی‏اش رشد کند و سایر قسمتهای بدنش رشد نکند مثل کاریکاتورهایی که می‏کشند یا فقط چشمهایش رشد کنند ، یا فقط کله‏اش‏ رشد کند و تنش رشد نکند و برعکس ، و یا دستش رشد کند و پایش رشدنکند و یا پایش رشد کند و دستش رشد نکند ، چنین انسانی رشد کرده است ، ولی‏ رشد ناهماهنگ .

امام نمونه انسان هماهنگ

انسان کامل آن انسانی است که همه ارزشهای انسانی در او رشد کنند و هیچکدام بی‏رشد نمانند وبه علاوه همه ، هماهنگ با یکدیگر رشد کنند و رشد هر کدام از این ارزشها به حد اعلی برسد ، آن وقت این‏ انسان می‏شود انسان کامل .

انسانی که قرآن از او تعبیر به امام می‏کند :

" و اذ ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما" .

ابراهیم بعد از آنکه از امتحانهای گوناگون و بزرگ الهی بیرون‏ آمد و همه را به انتها رسانید و در همه آن امتحانها نمره عالی و بیست‏ گرفت ، به مقام امام یعنی " انسان کامل " رسید .

یکی از امتحانهای‏ بزرگ ابراهیم علیه‌السلام آماده شدن او برای بریدن سر فرزند خودش با دست خود در راه خدا بود ، او تا این حد تسلیم بود که وقتی فهمید خداست که به او امر می‏کند ، بدون چون و چرا حاضر شد

فلما اسلما و تله للجبین ( سوره صافات،آیه 103 )

ابراهیم آماده کامل برای سر بریدن و اسماعیل هم آماده کامل برای‏ ذبح شدن بود

و نادیناه ان یا ابراهیم قد صدقت الرؤیا (سوره صافات آیات 104و105 )

آنچه ما می‏خواستیم تا همینجا بود ، ما واقعا از تو نمی‏خواستیم سر فرزندت‏ را ببری ، می‏خواستیم ببینیم که مقام تسلیم تو در مقابل امر ما و رضای ما تا چه حد ظهور و بروز می‏کند .

بعد از آنکه ابراهیم از عهده همه امتحانها از به آتش افتادن تا فرزند را به قربانگاه بردن برمی‏آید و به تنهایی با یک قوم و یک ملت مبارزه‏ می‏کند ، آنگاه به اوخطاب می‏شود:

انی جاعلک للناس اماما

تو اکنون به حدی رسیده‏ای که می‏توانی الگو باشی ، امام و پیشوا باشی ، مدل‏ دیگران باشی و به تعبیر دیگر ، تو انسان کاملی ، انسانهای دیگر برای کامل‏ شدن باید خود را با تو تطبیق دهند .

علی علیه‌السلام انسان کامل است ، برای اینکه " همه ارزشهای انسانی " ، " در حد اعلی " و به طور " هماهنگ " در او رشد کرده است ، یعنی هر سه‏ شرط را داراست .

مسئله هماهنگی را باید یک مقدار توضیح دهم .

جزر و مد دریا را دیده‏اید و یا حداقل شنیده اید . دریا دائما در حال جزر و مد است ، گاهی ازاین طرف و گاهی از آن طرف کشیده می‏شود و دائما خروشان است .

روح انسان‏ و به تبع آن ، جامعه انسانی ، این حالت جزر و مدی را که در دریا هست‏ داراست . روح انسان دائما در حال جزر و مد است ، از این طرف و آن طرف‏ کشیده می‏شود . جامعه‏ها نیز گاهی به این طرف و آن طرف کشیده می‏شوند.

البته منشأ کشیده شدن جامعه‏ها ممکن است افراد یا جریانهای دیگری باشد ولی این قضیه هست .

حتی ارزشهای انسانی انسان هم همینطور است یعنی شما افرادی را می‏بینید که واقعا گرایششان گرایش انسانی است ، اما گاهی در جهت یک‏ گرایش از گرایشهای انسانی ، " مد " پیدا می‏کنند و کشیده می‏شوند ، به‏ طوری که همه ارزشهای دیگر فراموش می‏شود .

اینها مثل همان آدمی می‏شوند که‏ فقط گوش یا بینی یا دستش رشد کرده است .

یک نکته

بسیاری از انسانها نیز از این راه به فساد کشیده‏ می‏شوند .


نمونه‏هایی از افراط در رشد یک ارزش خاص





منبع :انسان کامل
شهید مطهری
صفحه 41-44