|
|
|
یکی از قمرهای مریخ به نام فوبوس
|
مقدمه
بهرام دارای دو قمر است که هر دوی آنها در سال 1877 بوسیله
آساف هال آمریکایی کشف گردید. وی برای قمرهای مزبور نامهای
فوبوس به معنی
ترس و
دیموس به معنی
وحشت را انتخاب کرد که هر دو از همراهان خدای اساطیری جنگ با مارس (مریخ) هستند. قمرهای بهرام خیلی کوچکند و با
تلسکوپهای زمینی به صورت نقطه‌های نورانی بسیار کوچکی دیده می‌شوند.
قمر فوبوس
قمرهای مریخ به سیاره مادر بسیار نزدیکند. بطوری که قمر درونی با فوبوس روی مداری دایره‌ای شکل به فاصله 9270 کیلومتر از مرکز بهرام به دور سیاره مزبور می‌گردد و نسبت به سیاره مادر نزدیکترین قمر در
خانواده خورشیدی محسوب می‌شود. نزدیک بودن قمر مزبور به بهرام و نیروی جاذبه سیاره مادر ، حرکت انتقالی سریعی را که یک دور کامل آن 7 ساعت و 39 دقیقه و 27 ثانیه به درازا می‌کشد، به فوبوس تحمیل می‌کند. سرعت و نزدیکی فوبوس در وهله اول این پندار را مطرح می‌سازد که مدار قمر مزبور به صورت مارپیچ رو بسوی سیاره مادر به مرور نزدیک گردیده و سرانجام روزگاری که شاید صد میلیون سال دیگر باشد به سطح بهرام سقوط خواهد نمود. البته تأیید یا رد این پندار بایستی به بررسیهای بیشتر موکول کرد.
قمر دیموس
قمر دوم که
دیموس نام دارد در مداری به فاصله 23.400 کیلومتر از مرکز مریخ به دور سیاره مادر گردش می‌کند و مدت گردش این قمر یک روز و 6 ساعت و 21 دقیقه و 16 ثانیه است. هر دو قمر از نظر چرخش و گردش همزمان هستند (یعنی در هر بار گردش یک باز نیز حول محور خویش می‌چرخند). فوبوس به اندازه‌ای کوچک است که از دیدگاه بهرام تقریباً هم اندازه ناهید در آسمان زمین به چشم می‌آید و در طول یک سال بهرام ، 1300 بار از برابر خورشید عبور می‌کند، مع الوصف اندازه آن به قدری کوچک است که هیچگاه
خور گرفت کامل را موجب نمی‌گردد و برای عبور از یک لبه به لبه دیگر قرص خورشید فقط به 19 ثانیه زمانی نیازمند است.
دیموس نیز که از خاور طلوع می‌کند و در فاصله دورتری به گرد
مریخ می‌گردد، خود به قدری کوچک است که از دیدگاه مریخ بیش از بهرام با
شعرای یمانی از دیدگاه زمینی به چشم نمی‌آید. این قمر در طول یک سال مریخ 130 بار از برابر
خورشید می‌گذرد و هر بار عبور آن فقط یک دقیقه و 48 ثانیه به درازا می‌کشد.
مقایسه اقمار و کاوشهای انجام یافته
قمرهای فوبوس و دیموس تقریبا بیضوی بوده و ابعاد آنها به ترتیب 28×23×20 کیلومتر برای فوبوس و 16×12×10 کیلومتر برای دیموس می‌باشد.برای بررسی هر چه بهتر اقمار مزبور ، وایکینگ 1 از 88 کیلومتری فوبوس و وایکنیگ 2 از 28 کیلومتری دیموس عبور داده شدند. سرعت گریز قمرهای بهرام بسیار کم است، بطوری که برای فوبوس از 15 متر در ثانیه و برای دیموس از 10 متر در ثانیه تجاوز نمی‌کند. هر دو قمر فاقد نورند و نسبت بازتاب آنها به ترتیب 5 و 7 درصد می‌باشد. تراکم اقمار مزبور بسیار کم و حدود 2 گرم در سانتیمتر مکعب است.
اصل و منشأ این اقمار هنوز به درستی روشن نیست و به بررسیهای بیشتری نیازمند است. غالب ستاره شناسان معتقدند که هم فوبوس و هم دیموس از یک منشأ هستند و روزگاری هر دو در کمربند سیارگان جای داشته‌اند. سطح فوبوس از گودهای شهابی آبله گون است و شباهت فراوانی به ارتفاعات کره ماه دارد. بزرگترین گود این قمر که
استیکنی نام دارد و به یاد بود همسر آساف هال یعنی nee stickney نامگذاری شده ، 10 کیلومتر قطر دارد که در مقایسه با قطر قمر حفره عظیمی محسوب می‌شود. علاوه بر گودهای مزبور در چهره فوبوس خطوط و شیارهایی به چشم می‌خورد که عرض پاره‌ای از آنها به 500 متر می‌رسد. چگونگی پیدایش خطوط مزبور را بایستی در شکستها و انقباضهای ناشی از نیروی جاذبه سیاره مادر جستجو کرد.
اما چهره دیموس تقریباً با فوبوس فرق می‌کند. در این قمر گودی بزرگتر از قطر 3 کیلومتر وجود ندارد و از سوی دیگر چون فاصله آن از مریخ بیشتر از فوبوس است. از این رو تا اندازه زیادی از اثرات
جاذبه سیاره مادر در امان مانده و خطوط شکست در آن ظاهر نگردیده است. سطح قمرهای فوبوس و دیموس از لایه نازکی به قطر حدود یک میلیمتر از غبارهای فضایی پوشیده شده که احتمالاً از ریزش خرد ریزه‌های فضایی پدید آمده‌اند. یکی از ویژگیهای دیموس آن است که ستبرای غبار لایه آن ضخیمتر از فوبوس بوده و تقریباً غالب گودهای شهابی را پر کرده است.
مباحث مرتبط با عنوان
