آنچه بعنوان نظریه قالب پیرامون شخصیت و شیوه محمدعلیشاه در برابر مشروطیت مطرح است ، شخصیت شاه و سلطانی است که با مشروطه موافقتی ندارد و تنها از روی اجبار و ضرورت با آن کنار می آید . او تمام تلاشش را می کند که اوضاع را به دوران پیش از مشروطه بازگرداند .امری که عاقبت منجربه وقایع باغشاه و استبداد صغیر می گردد .
اما می توان نگاه و تحلیلی دیگر را نیز مد نظر گرفت . شاید بتوان شواهدی را بدست آورد که محمد علیشاه موافق این تحول عمومی است و سعی دارد تا آن را به سرانجام برساند . اما اگر چنین است ، پس چه عواملی سبب می شود تا جریان به استبداد صغیر منجر گردد؟
شاید بتوان گفت که شتاب پاره ای از انقلابیون و سران مشروطه و خصوصا اعمال خشونت آمیز کسانی همچون مهاجرین قفقازی همراه مشروطه ، جریان را به سمت و سویی می کشاند که گروه های مختلف موجود در بدنه مشروطه و نظام اجتماعی ، رو در روی هم قرار می گیرند .
به بیان دیگر ، حتی کسانی همانند شیخ فضل الله نوری تنها از زمانی با نظم مشروطه از سر مخالفت در می ایند که خواست های انباشته شده مصلحان و منتقدان نظام موجود ، شتاب تحولات را می افزاید و کار را بدانجا می رساند که برای شیخ فضل الله نوری که مدافع نظم مذهبی موجود در جامعه است ، نظام شریعت در جامعه در خطر است .
محمد علی شاه نیز از یک سو مدافع شریعت و نظام اجتماعی خاص آن در جامعه است و از سوی دیگر موقعیت و شأنیت خود را به کلی در خطر می یابد . باید توجه کرد که کار انتقاد از نظام شاهنشاهی در مجلس اول به درستی به پیش نمی رفت . بلکه شاید بتوان گفت که تا حدی انحراف در آن پدیدار گشته بود . بعنوان نمونه کار به بدگویی فحاشانه به شاه و حتی مادر او منجر شده بود . چیزی که شاید و احتمالا از دیدگاه طراحان و مجریان اولیه مشروطه نیز چندان مورد پسند نبود .
همین تحولات منجر به هجوم به خانه عالم بزرگ تهران ، آقا شیخ عبدالله بهبهانی و کشته شدن او گشت . طبیعی است که شاه اگر چیزی از جربزه و توان در او باقی مانده باشد ،تلاش خواهد نمود تا اوضاع را تحت کنترل بگیرد و همین تکاپو های شاه ، برای بسیاری از مجاهدان به معنای مخالفت با مشروطه قلمداد شده ، کار به منازعه و درگیری بیشتر و افزون تر خواهد انجامید .
اما به هر حال تمام آنچه نقل شد ، تنها تکاپویی برای ارائه یک تحلیل متفاوت از گویش رایج می باشد . بدیهی است که برای دریافت و تحلیل همه جانبه ، پسندیده است هم منابع و تحلیل های بسیار متفاوت در این رابطه دیده شود و از ان پس در پی تنظیم نظام جامعی برای تحلیل و توصیف اوضاع آن دوران پرداخت . |
|
|
|