نگاه کلی
یک مشخصه باارزش سیستم عروقی آن است که در کلیه
رگهای خونی قابل انبساط هستند. هنگامی که فشار در
آرتریولهاافزایش می‌یابد این امر آرتریولها را گشاد کرده و لذا مقاومت آنها را کاهش می‌دهد. حاصل این امر افزایش
جریان خون در فقط به علت افزایش فشار بلکه همچنین به علت کاهش مقاومت بوده و معمولا لااقل دو برابر آنچه انتظار می‌رود، جریان خون را افزایش می‌دهد. قابلیت اتساع رگی همچنین نقشهای مهم دیگری در عمل
دستگاه گردش خون بازی می‌کند.
به عنوان مثال ماهیت قابل اتساع شریانها به آنها امکان می‌دهد تا برون ده ضربان‌دار قلب را در خود جای داده و تغییرات متناوب فشار را به صورت یکنواخت در آورده‌اند. این امر یک جریان خون تقریبا بطور یکنواخت و مداوم از رگهای بسیار کوچک بافتها را تامین می‌کند. قابل اتساع ترین تمام رگها ،
وریدها هستند. حتی افزایشهای مختصر در فشار موجب می‌شوند تا وریدها نیم تا یک لیتر خون اضافی را در خود انبار کنند. بنابراین وریدها به عنوان یک منبع ذخیره برای انبار کردن مقادیر زیاد خون عمل می‌کنند که هر گاه در جای دیگری در گردش خون مورد نیاز باشد، می‌توان از آن استفاده کرد.
واحدهای قابلیت اتساع رگی
قابلیت اتساع رگی بطور عادی برحسب نسبت افزایش حجم به ازای هر میلیمتر جیوه افزایش فشار بر طبق فرمول زیر بیان می‌شود.
حجم اولیه x افزایش فشار/افزایش حجم = قابلیت اتساع رگی
به این معنی که هر گاه افزایش فشار به میزان یک میلیمتر جیوه موجب شود که رگی در ابتدا محتوی 10 میلی لیتر خون بوده حجم خود را به میزان یک میلی لیتر افزایش دهد، در این حالت قابلیت اتساع رگ برابر با 0.1 به ازای هر میلیمتر جیوه یا 10 درصد به ازای هر میلیمتر جیوه خواهد بود.
اختلاف قابلیت اتساع شریانها و وریدها
از نظر تشریعی ، جدار شریانها بسیار قویتر از جدار وریدها ، بطور متوسط حدود 8 بار قابل اتساع تر از شریانها هستند. به این معنی که یک افزایش معین در فشار موجب می‌شود که حدود 8 برابر خون بیشتری در یک ورید نسبت به یک شریان هم حجم آن تجمع یابد در گردش ریوی ، وردیدها بسیار شبیه وریدهای گردش سیستمیک هستند.
اما باید دانست که شریانهای ریوی بطور طبیعی تحت فشاری حدود یک ششم فشار موجود در سیستم شریانی گردش سیستمیک عمل می‌کنند و دارای قابلیت اتساعی فقط حدود نصف قابلیت اتساع وریدها هستند در حالیکه در مورد گردش سیستمیک قابلیت اتساع شریانها حدود یک هشتم قابلیت اتساع وریدهاست.
پذیرش یا کومپلیانس رگی
مقدار کلی خونی که می‌تواند به ازای هر میلیمتر جیوه افزایش فشار در یک بخش معین از گردش خون انبار شود برابر است با :
افزایش در فشار/افزایش در حجم = کومپیلیانس رگی
کومپلیانس و قابلیت اتساع کاملا با یکدیگر تفاوت دارند. یک رگ فوق العاده قابل اتساع که دارای حجم بسیار اندکی است ممکن است کومپلیانس بسیار کمتری از یک رگ دیگر با قابلیت اتساع بسیار کمتر اما دارای حجم بسیار بزرگتر داشته باشد، زیرا:
حجم X قابلیت اتساع = کومپلیانس
کومپلیانس یک ورید حدود 24 برابر کومپلیانس شریان هم نام است زیرا قابلیت اتساع آن 8 برابر و حجم آن 3 برابرزیادتر است (8X3=24).
اثر تحریک یا مهار سمپاتیک بر روی سیستم شریانی و وریدی
افزایش دادن تنوس
عضله صاف در جدار رگها ناشی از تحریک سمپاتیک ، فشار را در هر حجم شریانها با وریدها زیاد می‌کند در حالیکه مهار سمپاتیک ، فشار را در هر حجم کم می‌کند. کنترل رگها به این روش بوسیله
اعصاب سمپاتیک ، یک وسیله با ارزش برای کم کردن ابعاد قسمتی از گردش خون و به این ترتیب انتقال دادن خون به قسمتهای دیگر گردش خون است.
به عنوان مثال افزایش تندس رگها در سراسر گردش سیستمیک غالبا موجب می‌شود که حجم زیادی خون به داخل
قلب تغییر محل دهد و این امر یک روش عمده است که بدن برای افزایش دادن عمل تلمبه‌ای قلب بکار می‌برد. این کنترل سمپاتیکی رگها مخصوصا در جریان خونروی نیز اهمیت دارد. تشدید تنوس سمپاتیکی رگها و مخصوصا وریدها ، ایجاد رگها را کاهش می‌دهد بطوری که
دستگاه گردش خون حتی هنگامی که تا 25% از حجم کل خون از بدن خارج شده باشد تقریبا بطور طبیعی به عمل خود ادامه می‌دهد.
کومپلیانس تاخیری (شل شدن ناشی از استرس) رگها
واژه Delayed Compliance به معنی آن است که رگی که در معرض افزایش حجم قرار گرفته باشد در ابتدا یک افزایش زیاد در فشار نشان می‌دهد اما کشیده شدن جدار رگ با تاخیر اجازه می‌دهد که فشار در طی دقیقه‌ها یا ساعتها به سوی حد طبیعی باز گردد. این اثر در شکل زیر نشان داده شده است. در این شکل ، فشار در قطعه کوچکی از
ورید که دو انتهای آن بسته ثبت می‌گردد. مقدار حجم خون اضافی بطور ناگهانی به داخل این قطعه وریدی تزریق می‌شود تا فشار داخل آن را از 5 به 12 میلیمتر جیوه افزایش یابد.
با وجودی که هیچ مقداری از خون پس از تزریق از رگ خارج نمی‌شود با این حال فشار بلافاصله شروع به کاهش می‌کند و بعد از چندین دقیقه به حدود 9 میلیمتر جیوه نزدیک می‌شود. به عبارت دیگر ، حجم خون تزریق شده بلافاصله موجب اتساع ارتجاعی ورید می‌شود. اما پس از آن فیبرهای عضله صاف ورید شروع به لغزیدن روی هم کرده و طول بیشتری پیدا می‌کنند و تانسیون آنها به همان نسبت کاهش می‌یابد. این اثر مشخصه تمام
عضلات صاف بوده و شل شدن ناشی از
استرس نامیده می‌شود.
بعد از آنکه افزایش تاخیری در کومپلیانس به انجام رسید، مقدار خون اضافی که قبلا تزریق شده بود بطور ناگهانی از ورید گرفته می‌شود و فشار بلافاصله به رقم بسیار پایین سقوط می‌کند. متعاقب آن فیبرهای عضله صاف جدار ورید شروع به تنظیم مجدد تانسیون خود به سوی مقدار اولیه می‌کنند و بعد از چند دقیقه فشار رگی طبیعی 5 میلیمتر جیوه می‌گردد.
کومپلیانس تاخیری یک مکانیسم با ارزش است که
سیستم گردش خون بوسیله آن می‌تواند در صورت لزوم خون اضافی زیادی را در خود جای دهد. کومپلیانس تاخیری در جهت معکوس نیز یکی از روشهایی است که بوسیله آن سیستم گردش خون بطور اتوماتیک در ظرف دقیقه‌ها یا ساعتها خود را با حجم کاهش یافته خون بعد از خونروی شدید مطابقت می‌دهد.
مباحث مرتبط با عنوان
