عمربن عبدالعزیز
«مقتول 536 ق/ 1142م»
حسام الدین عمربن عبدالعزیز، از بزرگان و مشاهیر علمای شرق و از جمله فقیهان ماوراءالنهر به شمار میرفت. وی فقیه ، محقق، منطقی ، و پیشوای دینی بود که پس از پدر جانشین وی شد و ضمن احراز مقام فقاهت و فتوا، حاکم
بخارا گردید. عمر بن عبدالعزیز را از دانشمندان بزرگ این خاندان بر شمرده و گفتهاند که در علم منطق نیز مهارت داشت و آثاری در این زمینه از خود برجای گذاشته است. در زمان او حادثه بزرگی در ماوراءالنهر و ترکستان روی داد و آن حمله قراختاییان از سوی چین به
سمرقند و بخارا بود. در جنگ میان سلطان سنجر و گورخان قراختایی، معروف به جنگ قطوان، عمر بن عبدالعزیز کشته شد؛ از این رو (
حسام الدین شهید) لقب گرفت. پس از استیلای قراختاییان،
آل برهان با تسلیم شدن دو برابر حاکمان جدید و قبول باجگزاری آنان، همچنان بر مسند قدرت روحانی و سیاسی باقی ماندند.
