وسعت علم ائمه
با بررسی زندگی
ائمه اطهار علیهم السلام به خوبی روشن می‌شود که آنان به عالم غیب دسترسی داشته و از منبع علم و قدرت الهی بهره فراوانی برده‌اند. وسعت علم ائمّه تنها به قدر جهان مادّی نیست، بلکه در عالَم ملکوت هم جایگاهی رفیع دارد.
در این زمینه به چند روایت اشاره می‌شود:
عالم به علم همه انبیاء
1)
امام صادق علیه السلام فرمود:
«منظور از آیه 43 سوره رعد (و من عنده علم الکتاب (و کسی که دارای علم کتاب است) )
حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام است. علم او نسبت به علم آن کسی که علمی از کتاب داشت یعنی
آصف بن برخیا، وزیر
حضرت سلیمان، (در سوره نمل، آیه 40) مانند آب اندکی است که پشه‌ای از دریا برمی‌دارد.»
امیرالمؤمنین علیه السلام نیز می‌فرمود:«علمی که
آدم علیه السلام با آن از آسمان به زمین آمد (اشاره به آیه 31 سوره بقره: خداوند علم همه اسما را به آدم آموخت. ) و علوم همه انبیا تا
رسول خدا، همه و همه در نزد ائمّه علیهم السلام است.»
علم غیب
امام صادق علیه السلام فرمود:«به خدا قسم علم اولین و آخرین به ما عطا شده است.»
مردی پرسید:«آیا شما علم غیب هم دارید؟»
امام فرمود:«وای بر تو! من از فرزندانی که در صلب پدران و یا بطن مادرانشان هستند هم خبر دارم. وای بر شما! چشمهایتان را باز کنید و به قلب های خود گنجایش دهید! ما حجّت خداییم در بین بندگانش، و این سخن را هیچ‌کس درک نمی‌کند مگر مومنی که به اذن خدای تعالی، قدرت و قوّت قلبی او مانند
کوه تهامه باشد...»
علم غیب انبیاء واولیاء بر طبق اراده الهی
نکته ای که مفسّرین هم به آن اشاره دارند این است که انبیا از نظر وجود بشری خود، علم غیب ندارند و این منافات ندارد که به تعلیم الهی دارای علم غیب شوند. کما اینکه معجزات انبیا هم چنین بوده است. یعنی با قدرت شخصی خود، قادر به آوردن معجزه نبوده‌اند ولی با اذن و اراده خداوند هر معجزه ای را که خواسته‌اند، انجام داده‌اند.
خداوند در سوره مؤمن آیه 78 می‌فرماید:«
و ما کان لرسول ان یأتی بایه الا باذن الله» (هیچ پیامبری نمی‌تواند آیه و معجزه‌ای بیاورد مگر با اذن خداوند.)
آیا امام علم غیب می داند ؟
نکته دیگر آن است که رسول خدا و ائمه اطهار هر گاه که بخواهند از چیزی آگاهی پیدا کنند باید اراده کنند.
توضیح آنکه امامان هر چه را که بخواهند بدانند، می‌دانند. یعنی وقتی اراده کنند، می‌دانند. لذا ممکن است چیزی از امور پیش پاافتاده را از آنان بپرسند و آنها ندانند. یعنی نخواسته باشند بدانند، ولی اگر بخواهند، می‌دانند.
در روایات هم این نکته آمده است. روزی کسی از امام صادق علیه السلام پرسید:«آیا امام علم غیب می داند؟»
امام فرمود:«نه، ولی هر گاه اراده کند که چیزی را بداند خداوند به او علم و آگاهی می‌دهد.»
امام باقر علیه السلام نیز فرمود:«اگر خداوند، ما را به خودمان واگذار کند، ما نیز مانند یکی از شما می‌شویم، ولی خداوند ساعت به ساعت با ما سخن می‌گوید و به ما الهام می‌فرماید.»
علم مکنون و علم غیر مکنون
در روایات آمده است که خداوند دو نوع علم دارد: علم مکنون و غیر مکنون.
علم مکنون را کسی جز خدا نمی داند، اما علم غیر مکنون را خداوند به انبیاء و ملائکه اش تعلیم می فرماید و امامان ما نیز آن علم را دارا هستند.
منابع:
بحار الانوار، ج 26، ابواب علوم ائمه، از ص 18 تا 226.
