دید کلی
دولومیتها عبارتند از کربنات مضاعف کلسیم و منیزیم
. بطور کلی واژه
دولومیت هم برای کانی و هم برای سنگ بکار برده می‌شود ولی بعضی از زمین شناسان بجای اینکه واژه دولومیت را برای سنگ دولومیت بکار برند از واژه
دولستون (dolostone) استفاده می‌کنند. سنگهای کربناته بر اساس مقدار دولومیت ،
سنگ آهک و ناخالصیهای موجود در سنگ به چند گروه تقسیم می‌شوند که عبارتند از :
سنگ آهک
اگر سنگی کمتر از 10 درصد دولومیت و کمتر از 10 درصد ناخالصیهای دیگر داشته باشد سنگ آهک نامیده می‌شود. اگر چنانچه میزان ناخالصیها بیش از ده درصد باشد آن را سنگ آهک ناخالص می‌گویند.
سنگ آهک دولومیتی (dolomitic limestone)
چنانچه سنگ بین 10 تا 50 درصد کانی دولومیت داشته باشد سنگ آهک دولومیتی نامیده می‌شود و اگر بیش از 10 درصد ناخالصیهای دیگر داشته باشد آن را سنگ آهک دولومیتی ناخالص می‌نامند.
دولومیت آهکی (calcareous dolomitic)
سنگ کربناته‌ای که بین 50 تا 90 درصد کانی دولومیت داشته باشد و مقدار
کربنات کلسیم آن بین 10 تا 50 درصد باشد، دولومیت آهکی نامیده می‌شود. اگر مقدار ناخالصیهای دیگر نیز بیش از 10 درصد باشد آن را دولومیت آهکی ناخالص می‌گویند.
دولومیت
سنگی که 90 تا 100 درصد آنرا کانی دولومیت تشکیل داده باشد به نام
دولومیت خوانده می‌شود و اگر مقدار ناخالصیهای دیگر بیش از 10 درصد باشد دولومیت ناخالص نامیده می‌شود. چنانچه مقدار ناخالصیهای موجود در سنگهای کربناته بیش از 50 درصد باشد سنگ از نوع غیر کربنات است و سنگ را بر اساس ناخالصیهای موجود در آن نامگذاری می‌کنند.
تقسیم‌بندی دولومیتها بر اساس نحوه تشکیل
سنگهای دولومیتی را می توان بر اساس چگونگی تشکیل به سه دسته سین ژنتیک (اولیه) ، دیاژنتیک (ثانویه) و اپی ژنتیک تقسیم کرد.
دولومیت اولیه
اگر کانی دولومیت بطور همزمان در هنگام
رسوبگذاری تشکیل شده باشد آنرا سینژنتیک یا
دولومیت اولیه (syngenetic dolomite) می‌نامند.
- نحوه تشکیل دولومیت اولیه : به نظر می‌رسد دولومیت در طبیعت بطور اولیه مگر در چند نقطه محدود ، تشکیل نمی‌شود. بلورهای دولومیت اولیه بین 2 تا 20 میکرون قطر دارند . قسمت اعظم تشکیل دولومیت مربوط به مرحله رسوبگذاری و بعد از آن می‌باشد. دولومیت اولیه در PH بیش از 6 ، درجه حرارت زیاد با شوری زیاد محیط تشکیل می‌شود، زیرا حرارت زیاد سبب جانشینی یون Mg در کربنات می‌شود. منشا Mg از آب دریا می‌باشد .
دولومیت ثانویه
اگر کانی دولومیت بر اثر عوامل
دیاژنز در حین یا بعد از سنگی شدن جانشین کربنات کلسیم شده باشد سنگ را دولومیت دیاژنتیک یا ثانویه (diagenetic dolomite) می‌نامند. گاهی اوقات تشخیص اینکه دولومیت به صورت اولیه یا ثانویه تشکیل شده است از یکدیگر مشکل و غیر ممکن است.
- تشخیص دولومیت اولیه از دولومیت ثانویه : تشخیص دولومیت اولیه از ثانویه بر اساس شکل ظاهری و قطر بلورهای آنها انجام می‌شود. بلور دولومیتهای اولیه دارای قطری در حدود 2 تا 10 میکرون می‌باشند و معمولا اتومورف و خودشکل می‌باشند یعنی شکل بلوری آنها قابل مشاهده است.
دولومیتهای ثانویه بلورهای درشت تر بوده تا 50 میکرون هم می‌رسد. بلورهای دولومیتهای ثانویه یک اندازه بوده و سنگ دارای تخلخل زیادی می‌باشد.
دولومیت اپی ژنتیک
اگر کانی دولومیت بطور موضعی بعد از
رسوبگذاری سنگ آهک فقط در طول عناصر تکتونیکی ، نظیر
گسلها و شکستگی ها جانشین سنگ آهک شده باشد، دولومیتی را بوجود می‌آورد که به نام
دولومیت اپی ژنتیک (Epigenetic dolomite) مشهور است.
تقسیم‌بندی دولومیتها از لحاظ اندازه
دولومیتها را از لحاظ اندازه
بلور به انواع دولورودایت ، دول آرنایت ، دول اسپارایت و دول میکرایت تقسیم می‌کنند.
دولورودایت به دولومیتهایی گفته می‌شود که اندازه اکثر بلورهای آنها از دو میلیمتر بزرگتر باشد. دول آرنایت شامل دولومیتهایی است که اندازه بلورهای دولومیت در آنها بین 2 میلیمتر و 62 میکرون می‌باشد. دول میکرایت دولومیتهایی هستند که اندازه بلورهای آنها کوچکتر از 62 میکرون می‌باشد.
مباحث مرتبط با عنوان
