شورش زنج

در ناحیه ی جنوب عراق ، زمین داران بزرگی بودند که در املاک خود نیشکر کشت می‏کردند ولی کارهای کشاورزی بر عهده گروه کثیری از بردگان سپاه بومی «زَنْج» آفریقا بود که در اوضاع و احوال بسیار بدی می‏زیستند.
در 254 ق / 868 م، مردی به نام علی که مدعی بود از اخلاف حضرت علی «ع» است، سرپرستی شورش مشهور به فتنه زنج را بر عهده گرفت که فرو نشاندن آن بسیار دشوار می‏نمود، زیرا به علت وجود ترعه‏های آب رسانی فراوان در آن دیار، دست یافتن نیروهای نظامی و فرو نشاندن آشوب کار بسیار مشکلی بود. بنابراین زنگیان توانستند به خوزستان حمله کنند، مردمان را به قتل رسانند، خرابی های فراوانی را سبب شوند، و تجارت میان بغداد و بصره را متوقف سازند و حتی شهر بصره را غارت کنند و واسط را در معرض تهدید قرار دهند.

فرونشاندن شورش زنج

بر خلیفه لازم بود که برای تسخیر و ویران کردن پایتخت زنج، که قلعه‏ای به نام مَنیعَه ساخته شده در جنوب بصره بود، به اقدام جدی دست بزند «269 ق / 883 م». پیروزی بر زنج به عنوان فتحی بزرگ شناخته شد که موفق پس از این پیروزی لقب الناصر الدین الله «یاور دین خدا» بر خود نهاد و دست راست دبیرش، صاعد بن مَخْلَه، لقب ذوالوزارتین «صاحب دو وزارت» یافت.