| سم شناسی (Toxicology) درباره تاثیرات زیان آور عوامل شیمیایی و فیزیکی بر روی سیستمهای زنده بحث میکند. یا علم راجع به سموم تولید شده بوسیله گیاهان ، جانوران و باکتریهای پاتوژن را گفته میشود. این کلمه از ریشه یونانی کلمه Lagos و taxicon گرفته شده که به معنای مطالعه تاثیرات منفی مواد شیمیایی روی ارگانیسمهای زنده است. |
مقدمه
سم شناسی یا Toxicology علمی است که درباره شناسایی سموم مختلف ، خواص و اثرات آنها بر روی موجودات زنده و همچنین تجسس ، نمونه برداری و اندازهگیری آنها در محیط زیست و در بدن موجودات زنده و یا مرده بحث مینماید. سم شناسی بر حسب آنکه در چه رشتهای از علوم و مسائل بکار گرفته شود و به انواع زیر میتواند تقسیم شود.
سم شناسی پزشکی ،
سم شناسی غذایی ،
سم شناسی محیط ،
سم شناسی پرتوها و سم شناسی صنعتی. مسمومیت عبارت است از بهم خوردن تعادل فیزیکی ، فیزیولوژیکی و یا روانی موجود زنده که در اثر ورود و تماس با ماده خارجی سمی از راههای مختلف اتفاق میافتد.
مفهوم سم شناسی صنعتی
سم شناسی صنعتی قسمتی از
سم شناسی است که اختصاصا در محیطهای کار و صنایع مختلف که کارگران مشغول کار هستند اعمال میگردد. سم شناسی صنعتی یکی از قسمتهای علم بهداشت صنعتی و بطور کلی جزئی از بهداشت حرفهای است. مفهوم سم شناسی صنعتی آن است که بتوان در محیط کار عوامل زیان آور گوناگون را شناخت و از نحوه و تاثیر و چگونگی زیانهای آنها اطلاع حاصل کرد و سپس طبق روشهای خاصی اقدام به نمونه برداری و اندازهگیری این مواد نمود و نتایج حاصل از آزمایشات را با اعداد و ارقام مجاز نمود و استانداردها مقایسه و بالاخره با انجام توصیههای ممکن از تماس بیشتر کارگران با آن جلوگیری نمود.
سابقه سم شناسی صنعتی
سابقه سم شناسی صنعتی از آن زمان که انسان در رشتههای مختلف علوم پیشرفت نموده و مخصوصا با روشهای شیمیایی به تهیه مواد گوناگون بسیاری پرداخت و همچنین ماشین را برای بالا بردن سطح تولید بکار گرفت شروع گردیده است. البته انسانهای قدیم تعداد زیادی از سموم گیاهی و معدنی را از دیر باز میشناختند و از بعضی از آنها برای مبارزه و نابودی دشمنان استفاده میکردند.
پس از جنگ جهانی دوم در اثر پژوهشهای علمی ، دهها عنصر جدید ، صدها ماده معدنی و هزاران ترکیب آلی در اختیار انسان قرار گرفته و علم پزشکی و
صنعت داروسازی با تهیه صدها نوع داروهای مختلف بزرگترین خدمت را به انسان نموده است. به موازات پیشرفت تکنولوژی جدید امروزی که در امر ساخت ، تهیه و تولید مواد مختلف حاصل شده است، باید مسائل خاصی را که از نظر تماس با این مواد برای طبقه تولید کننده و همچنین مصرف کنندگان پیش میآید در نظر داشت.
راههای تماس با مواد سمی
راه ورود مواد شیمیایی به بدن در موقیعتهای تماس مختلف فرق میکند. در شرایط صنعتی ، استشمام راه اصلی ورود میباشد و راه پوستی نیز کاملا مهم است اما مصرف خوراکی ، راه نسبتا فرعی میباشد. در نتیجه ، معیارهای پیشگیری کننده عمدتا جهت حذف جذب از طریق استشمام یا از طریق تماس موضعی ، طرح ریزی میشوند. مواد آلوده کننده
اتمسفر از طریق استشمام وارد میشوند، در حالی که در موارد آلوده کنندههای آب و خاک ، مصرف خوراکی راه اصلی تماس در انسان است.
طول مدت تماس
واکنشهای سمی ممکن است بسته به طول مدت تماس از لحاظ کیفی متفاوت باشند. یک تماس واحد یا تماسهای متعدد طی 1 یا 2 روز صورت میگیرد، نمایانگر تماس حاد (acute exposure) میباشد. تماسهای متعدد که طی دوره طولانیتری از زمان ادامه یابد، نمایانگر تماس مزمن است. در شرایط شغلی هر دو تماس حاد و مزمن ممکن است رخ دهد.
در حالی که در حدود مواد شیمیایی یافت شونده در محیط ، احتمال تماس مزمن بیشتر است. در تماسهای مزمن ، تاثیرات سمی ممکن است تا چندین ماه بعد از تماسهای تکراری قابل مشاهده نباشد. تاثیرات زیانبار ناشی از تماس حاد یا مزمن ممکن است برگشت پذیر یا غیر قابل برگشت باشد. برگشت پذیری نسبی تاثیر سمی به خصوصیات قابلیت بهبود عضو آسیب دیده ، بستگی خواهد داشت.
چشم انداز بحث
بررسی و مطالعه در این مواد و چگونگی تاثیر ، جستجو در محیط زیست ، نمونه برداری و آزمایش و تعیین مقدار آنها روی هم رفته در زیر عنوان سم شناسی صنعتی میتواند نمایانگر موقعیت واقعی وارزش حقیقی آنها در زندگی روزمره انسانها باشد و چه بسا موادی که امروزه با خوشوقتی و آسایش خیال از آنها بهره برداری میکنیم، فردا ، دیر یا زود ، به علتهای خاص به عنوان سرطانزا ، تغییر دهنده ژنها از مصرف منع شوند.
مباحث مرتبط با عنوان
