سبک شهرسازی خراسانی

سبک خراسانی (قرن یکم تا قرن چهارم هـ .ق.)
در قرن اول تا چهارم هجری ، که با حکومت سامانیان در خراسان مقارن بود نهضتهای مختلف علمی، ادبی، آموزشی ، مذهبی ، تصوف و غیره به دلایلی چون از میان رفتن نظام کاستی، آمیخته شدن تمدنهای مختلف ، اجازه برخورد آزاد آراء و اندیشه‌ها از سوی حکومت و تولید قابل توجه کاغذ در چین ، رشد می یافت و سبک خراسانی در زمینه‌های مختلف از جمله شهرسازی ظهور پیدا کرد.
سازمان شهر، در دولت سامانی به کلی با آنچه که از قبل وجود داشت تفاوت یافت. شهر به دلیل وجود امنیت نسبی به مراتب وسیعتر از نمونه کهن خویش شد و دیوارهای شارستان (ناشی از نظام کاستی) فرو ریخت و الگویی جدید در شهرسازی پدید آمد.
دو راسته اصلی در جهات اربعه و در میدانی مرکزی با یکدیگر تلاقی می‌کردند که در اطراف آن علاوه بر دیوانها ، جامع شهر نیز قرار می‌گرفت و دهانه راسته اصلی بازار به آن باز میشد. بازار در حرکت خویش به سوی دروازه‌های شهر، محلات متفاوت را به وجود آورد که این مورد تا قرن چهاردهم هـ .ق. نیز محفوظ ماند.
کشاورزی ، تجارت و صنعت و سه جامعه ایلی ، روستایی و شهری در هم آمیخته می‌شد و شهر هم شهر اصلی را در بر می‌گرفت و هم روستاهای نزدیک را شامل می‌شد. یکی از نکات قابل توجه در شهرسازی سبک خراسانی ، انسجام اندامواره‌ای فضاهای کالبدی است که به تبع نظم آبرسانی، نظام دسترسیها ، مراکز محلات ، میادین و میدانچه‌ها.