گروه زبان های هند و ایرانی
گروه
زبان های هند و ایرانی ، مهمترین گروه از خانواده ی زبان های
هند و اروپایی است؛ چراکه کهن ترین گروه از این خانواده به شمار می رود که متن های بسیاری از آن بجای مانده است. تنها خطِ
آ ، خطِ
ب ، و متن های موجود از زبان
هیتی (Hittite)کهن تر از گروه هند و ایرانی هستند. خط
آ ، معدود نوشته هایی متعلق به 1500 سال پیش از میلاد هستند که بر روی گل کنده کاری شده و در
جزیره ی کرت پیدا شده اند. خط
ب نیز متعلق به 1400 سال پیش از میلاد است و آنهم بر روی لوح های گلی در کرت و
یونان پیدا شده است. با این وجود، بدلیل اندک بودن بقایای این دو خط و نیز کم بودن دانسته های ما درباره ی زبانی که با این دو خط نوشته می شده است، نمی توان از آنها چیز زیادی بدست آورد. زبان هیتی نیز در
آناتولی و بخش هایی از
سوریه امروزی بکار می رفته است. با وجود لوح های بسیاری که از این زبان بجای مانده، زبانشناسان هنوز نتوانسته اند آنرا در یکی از گروه های خانواده ی هند و اروپایی جای دهند و تنها به این نکته بسنده می کنند که این زبان احتمالا هند و اروپایی بوده است.
از سوی دیگر، به دلایل زیر، از خانواده ی هند و ایرانی متن های بسیاری بجای مانده و امروزه مرجعی قابل اطمینان برای پژوهشگران شده است:
1 .
زبان سانسکریت «هند باستان)، از قرن 14 پیش از میلاد {برخی این تاریخ را تا چهار قرن پیش از این نیز به عقب برده اند} تا قرن پنجم پیش از میلاد، زبان دینی
هندویان بشمار می رفته است و به همین دلیل مهمترین متن های دینی هندیان به این زبان نوشته شده است. از قرن پنجم پیش از میلاد به بعد نیز از زبان سانسکریت بعنوان زبان ادبیات کلاسیک هندی استفاده شده است.
2 .
زبان اوستایی (ایران باستان)، زبانی است که
اوستا بدان نوشته شده و بدیهی است که مورد احترام و پاسداری ایرانیان بوده است. عین کتاب اوستا هم اکنون موجود است و بعلاوه واژه نامه های چندجلدی از زبان اوستایی نیز انتشار یافته که می تواند مورد توجه پژوهشگران باشد.
3 .
زبان پارسی باستان ، از آنجایی که زبان مردم ایران تا قرن سوم پیش از میلاد بوده است، از دید من، بسیار شایان اهمیت است. باقی مانده های این زبان بر روی لوح های سنگی بجامانده از دوران
هخامنشی موجود است. معروفترین لوح بجامانده،
کتیبه بیستون است که به سه زبان پارسی باستان،
ایلامی، و
آکِدی نوشته شده است. متاسفانه زبان پارسی باستان از هجوم و تاراج
تازیان و دیگران بی نصیب نمانده و بسیاری از شواهد مربوط به آن از میان رفته است. بسیاری دیگر از این شواهد نیز در دوران
قاجار به کشورهای غربی صادر شده است. واژه نامه ی
پارسه- فارسی که برای نخستین بار در جهان در
تارنمای دنبلید آورده شده است، با بهره گیری از گنجینه ی متن ها و واژه نامه ی
Parsah-English دانشگاه شیکاگو نوشته شده و از کتابهای
تاریخ زبان فارسی و
واج شناسی تاریخی زبان فارسی (هر دو اثر دکتر مهری باقری) نیز در گردآوری این واژه نامه استفاده شده است.
به هر روی، گروه زبان های هند و ایرانی به دو زیرگروه
ایرانی و
هندی تقسیم می شود:
1 .
زبان های ایرانی: زبانهای مهم این زیرگروه عبارتند از اوستایی ، پارسی باستان،
سکایی (امروزه وجود ندارد)،
استی (Ossetic) در
قفقاز ،
پهلوی ،
فارسی ،
پشتو در
افغانستان ،
دُری در افغانستان،
فارسی تاجیکی ،
کردی ، و
بلوچی.
2 .
زبان های هندی: زبانهای مهم این زیرگروه عبارتند از سانسکریت،
هندی ،
اردو ،
بنگالی ،
گجراتی ،
سیلانی ، و
نپالی.
اکنون می توانید بر روی گزینه های زیر تیک بزنید:
زبان پارسی باستان
واژه نامه ی پارسه- فارسی
زبان پهلوی «پارسی میانه)
واژه نامه ی پهلوی- فارسی
آریائی های ایران
