قرن‏ها این بحث رابطه علم و دین در حوزه علم و در حوزه دین‏مطرح است. آیا اصولا دین و علم با هم سازگار هستند یا نیستند؟این دعوا به حوزه علم و دین منحصر نشده است و این پرسش در باره‏ رابطه دین و فلسفه نیز مطرح است.

• فیلسوف متاله مرحوم ملاصدراو ابن سینا و شیخ‏اشراق از کسانى بودند که اعتقاد داشتند،بین فلسفه و دین سازگارى وجود دارد، خودشان هم متاله بودند.

شیخ اشراق در اواخر کتاب مطارحات مى‏گوید: حکیم، حکیم نخواهدبود مگر این که موت اختیارى داشته باشد. و در جاى جاى آثارش ‏نیز مساله تعبد و زهد و قرائت قرآن و تمسک به عبادات آشکاراست.

• در غرب هم مساله تعارض علم و دین مطرح بوده است، به‏ویژه از زمانى که فلسفه‏هاى جدید پدید آمد و اصالت تجربه محورعلوم شد و به خصوص پس از تاثیر اصالت تجربه به شیوه هیوم درآثار کانت و بعد از کانت هم، هگل.

و پس از او نیزپوزیتیویست‏هاى دهه سوم قرن بیستم (بین سال‏هاى 1920 تا 1932) وظاهرا از سال 1926 که حلقه وین تشکیل شد، و گرچه این حلقه‏پنج، شش سال بیش‏تر طول نکشید، اما در همه این دوران‏ها بذرنامطلوبى که کاشته شده بود، رشد کرد و اثرش در حوزه علم‏نمودار شد.
بعدها هم اصل ایندترمینیسم هایزم برگ‏ که مولودهمان اصالت تجربه بود، در فیزیک راه پیدا کرد و زمینه راگسترده‏تر نمود.

آن آراء و تفکرات فلسفى از یک سو و پیشرفت‏هایى که در حوزه‏علوم از برکت اصالت تجربه حاصل شده بود از سوى دیگر وسیله‏اى‏شد تا این که عده‏اى از الحاد سرمایه بگذارند، جنبه هاى سیاسى‏و پیشرفت اقتصادى و گسترش بازار و رواج فساد و فحشاء نیززمینه را هموارتر کرد، و ملحمه‏اى پدید آمد که دعواى علم و دین‏بود.

• به هر حال به طوراجمال باید گفت که از دعواى عقل و دین شروع‏شده و پس از آن مبدل به دعواى علوم پوزیتیویسم که بخشى ازآن، از فلسفه است ، با دین گردید و بعدها هم این دعوا واردحوزه علوم تجربى و پس از آن علوم کاربردى شد.

منبع

• ماهنامه پیام حوزه ، شماره 21